بررسی غزلی از حافظ بر اساس الگوی چندسطحی

شرح اشعار با روش سنتی از الگوی خاصی پیروی نمی کند و مفسر غالبا به ارائه ی توضیحاتی درباره مسائل دستوری و بلاغی، معنی واژه ها و عبارات دشوار و بیان تلمیحات اکتفا می کند. چنین شیوه ای قادر به کشف لایه های معنایی متن نیست و به تفسیری منسجم از شعر نمی انجامد. در این مقاله سعی شده است تا با بررسی غزل حافظ با مطلع دل می رود ز دستم، صاحبدلان خدا را دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا» بر اساس الگوی چندسطحی تفسیری منسجم از متن ارائه شود. در این الگو، مفسر با بهره گیری از دانش هایی چون تاریخ ادبیات، بلاغت، سبک شناسی، تحلیل گفتمان و نقد ادبی تلاش می کند تا جنبه های بیشتری از متن را بررسی کند و به فهم و شناخت بهتری دست یابد. در این غزل، حافظ به انتقاد از گفتمان های زهدورزانه آمیخته با ریا پرداخته است و به طرح گفتمان رندی و خوش باشی می پردازد و عناصر این گفتمان را در سخن خویش پررنگ می کند. حافظ در پی آن است که در کنار تکصدایی موجود در جامعه که مورد تایید حاکمان است، صدایی دیگر را نیز به حداقل در سطح شعر خویش مطرح کند و از این طریق به وضعیت و دیدگاههای موجود در محیط و زمانه خود اعتراض کند؛ البته بهره گیری استادانه از عناصر زبانی و زیبایی آفرینی و والایی اندیشه های مطرح شده در متن، موجب شده است تا شعر حافظ نمودی فرازمانی و فرامکانی به خود گیرد و صدای اعتراضی همیشگی به زهد دروغین و فریبکاری اربابان قدرت به شمار آید.

کلیدواژه ها:

الگوی چندسطحی ، تحلیل متن ادبی ، شعر حافظ.