مفهوم «روشن شدگی»: بررسی مقایسه ای دیدگاه هوئی ننگ و ابوسعید ابوالخیر

همواره سنت هایی که در مجاورت هم بودند، به نحو طبیعی و البته غیرمستقیم، تاثیر و تاثر متقابل داشته اند. این موضوع درباره عرفان بودایی و تصوف اسلامی نیز صادق است، هرچند بسیاری از عناصر سلوک زاهدانه ذاتی است و اساسا شباهت های موجود به نفس زهد و ریاضت برمی گردد. اختلاف نظر بر سر مسئله روشن شدگی در مکتب چن/ذن باعث ایجاد دسته بندی میان رهروان و استادان این مکتب شده بود. گروهی به «روشن شدگی تدریجی» و گروه دیگر به «روشن شدگی آنی/ناگهانی» باور داشتند. شن سیو نماینده مکتب تدریجی و هوئی ننگ نماینده مکتب ناگهانی است. در مکتب خراسان اختلاف نظر صوفیان راجع به صحو و سکر باعث شد محققان، صوفیان این خطه را به دو گرایش اهل صحو و اهل سکر دسته بندی کنند. هدف این مقاله تاسیس پلی میان این دو سنت به منظور فهم عمیق تر آنها است. مشخصه ذن بودایی مفهوم «روشن شدگی» است و ویژگی خاص تصوف خراسان مسئله صحو و سکر است که این نوشته آنها را نه در برابر هم بلکه در کنار هم نشانده است تا میانشان گفت وگویی فراتاریخی برقرار کند. این مقاله با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی با رویکرد مقایسه ای گفتمان روشن شدگی در سنت ذن بودایی و صحو و سکر در تصوف خراسان را تحلیل، و وجوه اشتراک و افتراق این دو سنت را تبیین کرده است. میان این دو مکتب (چن یا ذن به روایت هوئی ننگ و روشن شدگی آنی با تصوف خراسان به روایت ابوسعید ابوالخیر و تاکیدش بر سکر و جذبه) با وجود تفاوت ها، شباهت های بسیار وجود دارد.

کلیدواژه ها:

روشن شدگی آنی ، هوئی ننگ ، مکتب چن ، مکتب خراسان ، ابوسعید ابوالخیر ، سکر