ارزیابی تنوع در میزان و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس اکوتیپ های مختلف رازیانه (.Foeniculum vulgare Mill)

رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) یک گیاه دارویی و صنعتی با کاربردهای مختلف غذایی و دارویی است. در این مطالعه درصد اسانس برگ و ترکیب­های آن در ۱۱ اکوتیپ رازیانه جمع­آوری شده از مناطق مختلف جغرافیایی ایران مورد بررسی قرار گرفت. درصد اسانس برگ­های رازیانه از ۴۷/۰ درصد (اکوتیپ خاش) تا ۵۸/۱ درصد (اکوتیپ ساری) متغیر بود. درصد اسانس برگ همبستگی مثبت و معنی­داری با درصد آلفاپینن (*۰/۷۲=r)، سابینن (*۰/۶۱=r)، استات فنچیل درونی (*۰/۶۴=r)، فنچون (*۰/۷۰=r) و جرماکرون D (*۰/۷۳=r) داشت. اصلی­ترین ترکیب موجود در اسانس برگ ترانس آنتول، لیمونن و فنچون بودند. ترانس آنتول از ۳۰/۳۶ درصد (اکوتیپ ساری) تا ۶۷/۵۶ درصد (اکوتیپ قزوین) متغیر بود و با درصد آلفاپینن و جرماکرون D همبستگی منفی داشت. مقدار لیمونن از ۱۵/۴۸ درصد (اکوتیپ فسا) تا ۲۲/۷۹ درصد (اکوتیپ محلات) و مقدار فنچون از ۱/۳۴ درصد (اکوتیپ سردشت) تا ۹/۷۲ درصد (اکوتیپ فسا) متغیر بود. تجزیه به عامل­ها نشان داد که شش عامل اصلی و مستقل ۸۹/۹۱ درصد از تغییرات کل داده­ها را توجیه نمودند. تجزیه خوشه ای با استفاده از روش وارد با احتمال صحت ۱۰۰ درصد اکوتیپ­های مورد بررسی را در پنج خوشه مجزا گروه­بندی کرد. بنابراین پیشنهاد می­شود که در برنامه­های اصلاحی آینده از طریق تلاقی بین اکوتیپ­های برتر و آزمون نتاج و انتخاب اکوتیپ­های برتر، نسبت به تولید اکوتیپ­های دارای کیفیت مطلوب اسانس اقدام شود.

کلیدواژه ها:

روغن فرار ، سزکوئی ترپن هیدروکربنی ، گیاهان دارویی ، منوترپن ها