شفاف سازی کنش بین اندیشه و اثر در معماری دوره قاجار

معماری در طول تاریخ، محملی برای بیان اندیشه و تمنیات درونی بشر بوده که تلاش داشته است تا تبلور درونمایه های فکری و فرهنگی خود را به ترسیم و تقسیم مادی قرین کند. معماری کمالیافته در هر دوره، متاثر از اندیشه دینی است که با راهبری اندیشه های عرفانی، فلسفی و سیاسی سخن زمانه خویش را چهره ای ماندگار بخشیده است. دوران حکومت قاجاریان، از مهمترین اعصار تحول هنر ایران؛ به عنوان نقطه صفر مدرنیته و نیز ورود جریان نوگرایی به ایران بوده است. مروری بر پژوهشهای گذشته نشان میدهد این مبحث آنگونه که شایسته است، موردتوجه پژوهشگران قرار نگرفته بنابراین هدف از انجام آن در چارچوب مطالعات میانرشتهای، بررسی اندیشه های موثر در شکل گیری آثار و نیز تجلی جریانهای فکری حاکم بر تطور معماری است که با رویکرد کیفی و در دو بخش، روش تاریخی و نیز توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته است. به فراخور مبحث، تقدم اندیشه بر ساختار فضایی این دوره حاکم بوده و معماری به عنوان ابزاری جهت بیان و نمایش قدرت دولت و روحانیت ابتدا تحت تاثیر اندیشه عرفانی باعث شکل گیری بناهای مذهبی شده و از اواسط سلسله با برتریت اندیشه فلسفی غربی سبب شکل گیری شبکه جدید روابط شهری، کارکردهای نوین در عرصه تعاملات و صورتبندی جدیدی از فضاهای کالبدی گردیده است، لیکن به دلیل وضعیت نابسامان اقتصادی، این تغییر اغلب به صورت محدود در ظاهر بناها و در برخی از شهرهای بزرگ ایران نظیر تهران با مفاهیم جدیدی توسط اندیشه سیاسی به منصه ظهور درآمده است.

کلیدواژه ها:

اندیشه فلسفی ، اندیشه عرفانی ، اندیشه سیاسی ، معماری قاجار.