بررسی رویکردها و مدلهای زیبایی شناسی تجربی

مبحث زیبایی در طول تاریخ بشریت، مسیر خود را از قطعیت آغاز کرده، به عدم قطعیت منتهی شده و همواره در طیفی میان دو قطب ذهنیت و عینیت در حرکت بوده است. بدین صورت که در یک سر طیف، تئوری پردازان، زیبایی را فارغ از ادراک کننده و در پدیده ها می جویند و در سر دیگر طیف، صرفا مشروط بر خشنودی حواس انسانی می پندارند. براین اساس دو رویکرد کلی زیبایی شناسی نظری و تجربی مطرح شدند. رویکرد تجربی زیبایی شناسی بر مبنای علوم روان شناختی، علوم شناختی و علوم اعصاب دسته بندی شد. تئوری ها و مدل های گوناگونی برمبنای هریک از این علوم ارئه شدند. بررسی این تئوری ها و مدل ها نشان داد که میان محققان در خصوص اینکه پاسخ زیبایی شامل تعدادی فرآیندهای ادراکی، شناختی و عاطفی می شود، اتفاق نظر وجود دارد. اما روان شناسی و در نتیجه مدل های مبتنی بر آن، نگاهی جامع به چرایی تغییرات ناشی از محرک ندارند. مدل های علوم شناختی نیز نمی توانند تاثیر عوامل زمینه ای بر ارتباط بین ویژگی های محرک و پاسخ زیبایی را تایید کنند. اکثر مدل های علوم شناختی نیز کلیه فرآیندهای اداراکی، شناختی و عاطفی را با هم درنظر نگرفته اند و یا اینکه به ویژگی های مشاهده کننده توجه ای نکرده اند. از میان مدل های مطرحه، مدل عصب محور ردیس تمام مراحل فرآیند شناختی از ادراک تا شناخت را با توجه به ویژگی های محرک و مشاهده کننده درنظرگرفته است و زیبایی شناسی را هم از پایین به بالا به صورت بیولوژیکی و جهانی توضیح می دهد و هم از بالا به پایین به صورت فرهنگی و فردی توجیه می نماید. بدین ترتیب بسیاری از مسائل رویکردهای مختلف زیبایی-شناسی با این مدل قابل تبیین است.

کلیدواژه ها:

زیبایی شناسی نظری ، زیبایی شناسی تجربی ، رویکردها ، مدل ها