تاثیر فرنگی مآبی (گلفرنگ ها) بر تزئینات معماری و قالی کاشان

طرح و نقش گلفرنگ، یکی از نقوش پر کاربرد در حوزه هنر­های سنتی، و طراحی قالی است. نقوش موسوم به گل رز یا گل و مرغ، از هنر غرب نشات گرفته است و اکثر پژوهشگران، این نقش را از نقوش فرنگی می­دانند. نقش گلفرنگ از دوره صفویه با رواج فرنگی­سازی وارد هنر ایران شده و عصر قاجار، دوره اوج آن بوده است. این نقش از همان ابتدا، در تمام زمینه­های هنری مثل نقاشی و کتاب آرایی، کاشی کاری و گچ بری ورود پیدا می­کند؛ ولی هنر قالی، آخرین حوزه­ای است که تحت تاثیر فرنگی­سازی قرار می­گیرد. شاید دلیل این امر، استمرار و پایداری سنت­ها در زمینه طراحی و بافت فرش باشد. دوره قاجار، نقش گلفرنگ در طراحی فرش کاشان وارد می­شود؛ و در ابتدا، به صورت تلفیقی با نقوش سنتی مورد استفاده قرار می­گیرد. در دوره پهلوی اول، تنوع گلفرنگ­ها بیش تر شده و اصول طبیعت­گرایی(ناتورالیسم) نیز در طراحی آن، رعایت می­شود؛ در عصر قاجار، حوزه قالی بافی کاشان بیش تر تحت­تاثیر هنر غرب بوده است؛ زیرا تاثیرات فرنگی­مآبی در کاشان، بیش تر است و به همین دلیل، نقش گلفرنگ در کاشان، زودتر وارد طراحی قالی شد. طرح و نقش گلفرنگ، یکی از طرح های نوزده گانه در تقسیم­بندی طرح و نقش قالی ایران می­باشد؛ هدف از این پژوهش، بررسی طرح و نقش گلفرنگ در خانه­های تاریخی و قالی شهر کاشان، به شیوه تطبیقی، و بررسی شباهت­ها و تفاوت­های آن ها است. طرح گلفرنگ در کاشان بیش تر مورد استفاده واقع شده است؛ وجود منابع کثیری، مانند خانه­ها و بنا­های تاریخی، از جمله خانه بروجردی­ها، خانه طباطبایی­ها و ... که هر کدام مملو از نقوش فرنگی و انواع  گلفرنگ­ها هستند، از دلایل مهم تنوع گلفرنگ­ها در این شهر است. در واقع، وجود نقوش گلفرنگ در خانه­ها و ابنیه­های تاریخی، باعث انعکاس این طرح­ها در قالی­های آن زمان شد؛ در این میان، نقش نقاشان زبردست کاشانی را نباید نادیده گرفت که البته، در هر کدام از دوره­های تاریخی قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم دستخوش تغییراتی شدند که مورد بررسی قرار دادیم. اهدافی که در این پژوهش، مورد بررسی قرار گرفته اند: ۱. بررسی نقش­های فرنگی­مآبی(گلفرنگ)در قالی­های کاشان؛ ۲. بررسی عوامل تاثیر­گذار بر طرح گلفرنگ در قالی­های کاشان؛ ۳. بررسی دلایل اجتماعی و فرهنگی شکل گیری طرح گلفرنگ(فرنگی­مآبی) در تزیینات معماری کاشان.  

کلیدواژه ها:

فرنگی­ مآبی(گلفرنگ­ها) ، تزیینات معماری ، خانه ­های تاریخی کاشان ، قالی کاشان