سیر تحول زیبایی شناسی نثر مرسل در برونه زبان با تاکید بر علوم بیان و بدیع

هر چند زیبایی نثر مرسل مبتنی بر درونه زبان است اما صناعات ادبی نیز نقش جمال شناسی ویژه ای در آن دارند. کیفیت و کمیت بهره مندی از آن موجب تحولات تدریجی زیبایی شناسی نثر فارسی شده است. هدف مقاله حاضر این است تا سیر تحول مولفه های زیبایی شناسی نثر مرسل را در برونه زبان اندازه گیری کند و به این پرسش پاسخ بدهد که چگونه فراوانی این مولفه ها به تدریج برونه زبان را زینت بخشیده و از زیبایی های درونه زبان کاسته تا شرایط برای ظهور نثر فنی آماده گردد؟ برای دستیابی به این هدف، چهار اثر: مقدمه شاهنامه ابومنصوری، تاریخ بلعمی، تاریخ سیستان و نوروزنامه به روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات سبک-شناسی بررسی شده اند و مولفه های زیبایی شناسی برونه زبان در این آثار استخراج گردیده اند. برای نشان دادن خط سیر تحولات ادبی زبان فارسی، چهار اثر با هم مقایسه شده اند. نتایج بیانگر آن است که در آغاز صناعات ادبی در این متون بسآمد پایینی دارند و کاربردشان به گونه ای است که هم خود به زیبایی نثر کمک کرده، هم ساختار جمله ها را تحت تاثیر جمال شناسی خود قرار داده اند و با تلاقی علم معانی، بیان و بدیع قدرت هنری بیشتری بدان آثار بخشیده اند؛ اما به مرور زمان بر تعداد آرایه های ادبی افزوده شده و تاثیر عمیقی بر تقویت برونه زبان گذاشته و با گسستن رابطه آنها با علم معانی از قدرت درونه زبان نیز کاسته شده است؛ به گونه ای که شرایط برای ظهور نثر فنی مهیا شده و به شکل معناداری نگرش هنری ایرانیان را تغییر داده است.

کلیدواژه ها:

نثر مرسل ، برونه زبان ، زیبایی شناسی ، امکانات ادبی