ارزیابی هیدرولوژی ایزوتوپی تالاب های شمال کشور و گروه بندی آن ها براساس آزمون تجزیه به مولفه های اصلی

به منظور ارزیابی هیدرولوژی ایزوتوپی منابع ذخیره سازی آب و گروه بندی آن ها براساس پارامترهای فیزیوگرافی و شیمیایی موثر در حوزه ی آبریز، آزمایش هایی در طی سال های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ در ۳۰ تالاب مختلف در شمال ایران انجام شد. نمونه ها در طی فصل های بهار، تابستان، پاییز و زمستان جمع آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل شیمیایی و ایزوتوپی قرار گرفتند. داده های ایزوتوپی نشان دهنده ی این بودند که تالاب ها طیف وسیعی از نشانه های ایزوتوپی تحت تاثیر قرار گرفته به وسیله ی آب و هوا، هیدرولوژی و پارامترهای فصلی محلی را شامل می شوند. در اغلب تالاب ها، نشانه ی ایزوتوپی در فصل زمستان، پایین تر از دیگر فصل ها بود. میزان کاهش فزونی دوتریم از زمستان تا بهار از ‰۸۶/۱۲ به ‰۸۳/۰ بود که این روند در طول بهار و تابستان با سیر نزولی از ‰۸۳/۰ به ‰۸۹/۲- ادامه داشت. مطابق آزمون تجزیه به مولفه های اصلی، هشت مولفه معنی دار تعیین و در مجموع ۷۲ درصد از تغییرات موجود در حوزه های آبریز توجیه شد. داده های ایزوتوپی موید کاهش قابل توجه در مقدار ایزوتوپ های O۱۸ و H۲ در طول بهار و تابستان در تالاب های ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۴، ۲۵، و ۲۶ بود که این امر نشان دهند ی حضور ایزوتوپ های سبک در آب موجود در این آبگیرها بود. داده ها هم چنین نشان داد که جدایی فیزیکی ایزوتوپ های O۱۸ و H۲ به وسیله ی مولکول های آب و پیشی گرفتن H۲ در جابه-جایی ها منجر به افزایش فزونی H۲ در این تالاب ها شده است. این امر باعث شده است مقدار فزونی دوتریم در تالاب ۱۲ در تابستان حتی بزرگ تر از زمستان نیز باشد. این فرایند هم چنین می تواند دلیل قابل قبول برای توجیه بالاترین میزان فزونی دوتریم و کم ترین میزان O۱۸ و H۲ در تالاب های شهرستان سیاهکل (۲۵، ۲۶) باشد. به نظر می رسد پمپاژ آب های زیرزمینی (با مقدارهای جزیی از نمک مشتق شده از تراوش آب دریا) به تالاب می تواند یکی دیگر از دلایل کاهش قابل توجه در ایزوتوپ های سنگین O۱۸ و H۲ در آبگیرهای ۲، ۱۲، ۱۴ و ۲۵ از بهار به تابستان باشد.  

کلیدواژه ها:

هیدرولوژی ایزوتوپی ، تالاب ، تجزیه به مولفه های اصلی ، اکسیژن-۱۸ ، دوتریم ، گروه بندی