مدیریت سنتی آب در باغ ایرانی(نمونه مورد مطالعه: باغ صدری تفت)

باغ سازی از زمانهای پیش از تاریخ همواره جزء جدانشدنی زندگی بشر محسوب می شده و خود در همه دوره ها در دیگر رشته های هنر تأثیر و نقش عمده ای داشته است. هنر باغ سازی مانند معماری تابع عوامل و شرایط طبیعی هر محیط بوده که وجود آب و خاک بارور از جمله آنها است. به دلیل اختلاف آب و هوایی مناطق مختلف ایران، بخصوص در مناطق گرمسیری، باغ، اهمیت ویژه ای پیدا می کند. باغ ایرانی از سه عنصر اصلی آب، گیاه و فضای معماری تشکیل شده است. مهمترین مسأله برای حیات بخشیدن به باغ، رساندن آب از راههای دوردست به داخل باغ بوده که سازندگان باغها از طریق حفر قنات آن را حل نموده اند. آب به عنوان یکی از عناصر چهارگانه آفرینش، جایگاه ویژه ای در فرهنگ کهن ایران دارد.در باغ ایرانی، معماری باغ، معماری آب و درهم آمیختگی آب و بنا است. به جریان انداختن آب در باغ علاوه بر جنبه نمایشی، دارای جنبه عملکردی جهت رسیدن به پای درختان، گیاهان، کرتها و همچنین تقلیل گرما و پالایش گرد و غبار بوده است. اصلی ترین عاملی که همواره به باغ های ایرانی حیات می بخشیده آب جاری بوده که در جویهای کم شیب به حرکت درآمده و منظره و هوای باغ را مطبوع و دلپذیر می ساخته است. آنچه در خصوص باغ ایرانی بویژه در مناطق کویری حائز اهمیت است نحوه مدیریت و هدایت آب می باشد.در پهنه شهرهای کویری ایران باغ هایی خودنمایی می کنند که میراث گرانبهایی از گذشتگان ماست. در این باغها میزان آب و شیوه مدیریت و تقسیم آن بر مبنای مهندسی هیدرولیک به شیوه سنتی صورت می گرفته است. از نمونه بارز این باغها میتوان به باغ صدری تفت اشاره کرد که به همت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد خریداری و بخشی از آن مرمت گردیده است.سیستم آبیاری و حوض 95 فواره ای باغ صدری یکی از نمونه های منحصر به فرد باغ ایرانی است که بیانگر شیوه ای از مهندسی هیدرولیک در قدیم می باشد.در این مقاله ضمن معرفی باغ به ارائه گزارش مطالعات باستان شناسی به صورت مصور و مستند در خصوص نظام آبیاری و عملکرد حوض و سیستم فواره ها به عنوان الگویی از مدیریت سنتی آب پرداخته شده است

کلیدواژه ها:

باغ ایرانی ، مدیریت سنتی آب ، فواره ، مسیر