نقش دانش بومی در تهیه نشریه مشخصات عمومی کاریزها

کاریز به عنوان یکی از بزرگترین میراث های بجا مانده از نیاکان ما ایرانیان و یک منبع آبی ارزشمند، توانسته بدون استفاده از انرژی، بهره برداری از منابع زیرزمینی را فراهم سازد. طراحی، ساخت و بهره برداری از کاریزها از ابتدا توسط مردم انجام شده و شاید مهمترین دلیل حفظ این سازه های ارزشمند تامین آب در کشور، حراست و نگهداری جدی بهره برداران از آن, طی سالیان گذشته بوده است. در قرن حاضر با پیشرفت علوم و فنون مهندسی آب و حفر چاههای نیمه عمیق و عمیق، متاسفانه توجه به امر کاریز و کاریزداری کاهش یافته و بعلت بی توجهی به این امر، کاریزها و مقنیان آنها در معرض خطر و از بین رفتن قرار گرفته اند. از طرف دیگر استفاده از علوم و فنون جدید در امر بازسازی و مرمت کاریزها به منظور افزایش طول عمر سازه و شرایط ساده تر اجرایی مورد توجه قرار گرفته و ضروری به نظر می رسد. استفاده از کول، طوقه و درپوشهای بتنی، استفاده از پوششهایی نظیر ژئوممبران، لوله گذاری در کاریز و ... از اینگونه موارد می باشد. با در نظر گرفتن این موارد، لازم است تلفیق علوم و فنون قدیمی کاریز با روشهای جدید اجرایی انجام شده و از آنجاییکه بعلت حجم بالای عملیات اجرایی، صرفاً استفاده از مقنی و روشهای قدیمی جوابگو نمی باشد، استفاده از پیمانکاران کاریز امروزه مورد توجه دست اندرکاران طرح مرمت و بازسازی کاریزها قرار گرفته است. از سوی دیگر مسن بودن مقنیان حاضر و عدم انتقال دانش فنی مقنیان موجود به نسل جدید و همچنین عدم انگیزه در نزد نیروهای جوان در یادگیری این فنون، باعث شده با فوت کردن یک مقنی با تجربه، دانش او نیز از دست برود. بررسیهای انجام شده نشان می دهد، به منظور مدیریت و همسان سازی نحوه انجام طرح مرمت و بازسازی کاریزها، لازم است که نظام فنی و اجرایی کاریزها با استفاده از دانش بومی (بمنظور ثبت تجربیات مقنیان موجود قبل از فوت) و علوم جدید تهیه و توسط معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری ابلاغ گردد, تا انجام فعالیتهای اجرایی طرح مرمت و بازسازی کاریزهای کشور در غالب سیستمهای مشاوره و پیمانکاری قابل انجام باشد. در این نشریه بایستی همسان سازی کلیه تعاریف، لوازم و ابزار آلات، مصالح و دستور العملهای اجرایی مرمت و بازسازی کاریزها تهیه و برای هر کدام ضابطه مورد نیاز نیز ارائه گردد. در این تحقیق سعی شده است، با اشاره به موارد اجرایی طرح و مرمت و بازسازی کاریزها ضرورت تهیه نشریه فوق الذکر تشریح گردد

کلیدواژه ها:

کاریز ، دستورالعملهای فنی ، نشریه مشخصات فنی عمومی