بررسی تاثیر سرعت باد و توزیع اندازه ذرات خاک بر‎ ‎فرآیندهای حمل رسوب ناشی از فرسایش بادی

فرسایش بادی یکی از مهم­ ترین جنبه های تخریب اراضی است که مشکلات قابل توجهی را به­ ویژه در مناطق خشک و نیمه­ خشک به­ وجود آورده است. شناخت توزیع اندازه ذرات رسوب و همچنین فرآیندهای حمل ذرات، اهمیت زیادی در مدل­ سازی فرسایش بادی دارد. پژوهش حاضر به بررسی این موضوع بر روی دو نوع خاک با توزیع اندازه ذرات متفاوت که از اراضی زراعی و تپه ماسه­ ای نمونه­ برداری شده، با استفاده از آزمایش تونل باد، ­پرداخته است. نتایج حاصل، نشان داد اندازه ذرات رسوب بادرفت در مقایسه با اندازه ذرات خاک­ های مورد مطالعه، در همه سرعت­ های باد مورد بررسی، دارای اندازه ریزتری است.این موضوع نشان از یک حالت انتخاب­ پذیری در فرسایش ذرات ریز از سطح این خاک­ ها دارد. همچنین، مشخص شد در خاک زراعی، با افزایش سرعت باد از دو به ۱۸ متر بر ثانیه در ارتفاع ۲۰ سانتی­ متری، توزیع اندازه ذرات رسوب به سمت خاک اصلی میل می­ کند. این روند در خاک ماسه­ ای برعکس بود و با افزایش سرعت باد، فراوانی ذرات ریز در مقایسه با خاک اصلی افزایش یافت.همچنین، نتایج بررسی فرآیندهای حمل ذرات نشان داد که در هر دو نوع خاک، خزش اهمیت کمتری نسبت به دو فرآیند جهش و تعلیق در انتقال ذرات دارد. سهم این فرآیند در انتقال ذرات خاک­ های زراعی و ماسه­ ای، به­ ترتیب کمتر از ۱۰ و یک درصد تعیین شد. در خاک زراعی در سرعت دو متر بر ثانیه، انتقال ذرات به­ صورت تعلیق اهمیت بیشتری داشت و بسته به توزیع اندازه ذرات خاک، ۶۱.۶ تا ۶۸.۵ درصد ذرات به­ صورت تعلیق منتقل شد. این درحالی بود که با افزایش سرعت باد به ۱۸ متر بر ثانیه، جهش با ۵۰.۴ تا ۵۳.۸ درصد، فرآیند غالب حمل ذرات این خاک معرفی شد. در خاک ماسه­ ای در سرعت کم باد، عمده ذرات (۵۹.۳ درصد) به­ صورت جهش منتقل شد، ولی با افزایش سرعت، اهمیت تعلیق بیشتر شد و ۵۵.۳ درصد ذرات از این طریق منتقل شد. نتایج پژوهش حاضر نشان از اهمیت توزیع اندازه ذرات خاک بر توزیع اندازه رسوب و همچنین، فرآیندهای حمل آن دارد.

کلیدواژه ها:

تونل باد ، سرعت باد ، رسوب ، فرسایش پذیری خاک ، مناطق خشک و نیمه خشک