ارزیابی عملکرد هیدرولوژیکی سدهای اصلاحی در کنترل سیل حوزه آبخیز رودخانه کن

سدهای اصلاحی، سدهای کوچک با سازه های ساده و نسبتا کم هزینه هستند که به دلیل عدم نیاز به مصالح و تکنولوژی خاص، جهت کنترل رسوب و مهار سیل کاربرد فراوانی دارند. در این پژوهش اثر استفاده از سد اصلاحی در کاهش دبی اوج و افزایش زمان رسیدن به دبی اوج در حوزه آبخیز کن در شمال غرب شهر تهران بررسی شد. در این پژوهش از دو روش هیدرولوژیکی و هیدرولیکی-هیدرولوژیکی با استفاده از نرم افزار HMS-HEC مدل سازی حوزه آبخیز کن انجام شد. با استفاده از مدل سازی هیدرولوژیکی، اثر ساخت سدهای اصلاحی در مشخصات سیل در سه سناریوی تغییر شیب اولیه رودخانه بررسی شد. نتایج نشان دادند که ساخت سد اصلاحی در کاهش دبی در سناریوی اول تغییر شیب (کاهش شیب تا نصف شیب اولیه) بین صفر تا ۰.۹ درصد، سناریوی دوم (کاهش شیب به ۰.۱ شیب اولیه) بین ۰.۴ تا ۳.۵ درصد و سناریوی سوم (کاهش شیب به ۰.۰۱ شیب اولیه) بین ۳.۹ تا ۱۰.۶ درصد موثر بوده و در افزایش زمان رسیدن به اوج، ۱۰ تا ۵۰ دقیقه تاخیر ایجاد خواهد کرد. در مدل سازی هیدرولیکی-هیدرولوژیکی، تاثیر ساخت سد اصلاحی با در نظر گرفتن سد اصلاحی با مخزن خالی از رسوبات برای بارش با دوره بازگشت های مختلف بررسی شد. نتایج نشان داد که با افزایش دوره بازگشت بارندگی، تاثیر ساخت سد اصلاحی در کاهش مشخصات سیل کاهش می­یابد. برای مثال با ساخت ۱۰۰ سد اصلاحی برای بارش با دوره بازگشت دو و ۲۰ سال، درصد کاهش دبی اوج از ۲۲.۸ به ۱.۲ کاهش می­ یابد. به طور کلی ساخت سدهای اصلاحی به تنهایی تاثیر قابل توجهی در کاهش مشخصات سیل ندارد و باید این گزینه در کنار سایر روش­ های سازه ای و غیرسازه ای مهار سیل به کار رود.

کلیدواژه ها:

دبی اوج ، زمان رسیدن به اوج ، سد کوچک ، کنترل رسوب ، مدل HEC-HMS