جایگاه اجتماعی طریقت قادریه از پیدایش تا پایان دوره صفوی

سلسله صوفیانه قادری بعد از تاسیس در نیمه دوم قرن ششم هجری، از معروف ترین طرایق صوفیانه شد و فضای اجتماعی بخش قابل‎توجهی از جامعه را تحت‎تاثیر آموزه های اجتماعی فرهنگی خود قرار داد. روند رو به‎ گسترش این طریقت در ابعاد اجتماعی، تا قرن نهم هجری در ایران و حتی کشورهایی چون هند ادامه یافت؛ اما، با ترویج مذهب تشیع در ایران روند محوشدن این طریقت از ساختار اجتماعی و فرهنگی رقم خورد. در مقاله حاضر ابعاد نفوذ اجتماعی این سلسله صوفیانه بر جامعه بررسی می شود و همچنین به این مسئله پرداخته می شود که چرا و تحت چه شرایطی از قرن نهم هجری تا عصر صفوی، این سلسله صوفیانه جایگاه اجتماعی خود را در جامعه ایران از‎دست‎‎داد؟ در این مقاله با روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع اصلی و طریقتی، به بررسی موضوع پرداخته و تلاش شده است یافته‎های نوین ارائه دهد. بر اساس یافته های تحقیق، این سلسله در طول حیات خویش سه دوره متمایز از یکدیگر را تا پایان عصر صفوی، به منظور حفظ نفوذ اجتماعی خویش در جامعه از سرگذراند. در دوره نخست (از بدو شکل گیری تا پیش از تهاجم مغول) ، سلسله قادریه با تاکید بیشتر بر جنبه فقاهتی، توانست در جامعه، به ویژه نزد اصناف، جایگاه ویژه ای به‎دست‎آورد. در دوره دوم پس از تهاجم مغول، سلسله قادریه تغییراتی در مشی طریقتی، با تاکید بیشتر بر جنبه صوفیانه ایجاد کرد، دوره سوم (از قرن نهم هجری به بعد) که هم زمان با مطرح‎شدن تشیع و فرقه های منجی گرا بود، قادریه رفته‎رفته پایگاه اجتماعی خود را از‎دست‎داد و با اعمال سیاست های ضد تسنن و تصوف صفوی کاملا محو شد.

کلیدواژه ها:

اصناف ، تصوف ، هند ، فقیهان ، تشیع