تحلیل نتایج حاصل از مطالعات فرسایش و رسوب طی سه دهه گذشته در حوزه های آبخیز استان آذربایجان غربی

با توجه به این که بیشتر مطالعات صورت گرفته در زمینه فرسایش و رسوب در کشور با کارفرمایی ادارات کل منابع طبیعی استانی و پیمانکاری شرکت های مطالعاتی و اجرایی و با استفاده از مدل نیمه کمی MPSIAC صورت گرفته است، بنابراین، در این پژوهش بررسی نتایج حاصل از مطالعات فرسایش و رسوب با استفاده از مدل MPSIAC در گستره استان آذربایجان غربی مد نظر قرار گرفت. نتایج نشان داد که طی حدود سه دهه گذشته ۷۶ حوزه آبخیز استان با وسعت تقریبی ۴۱۰۰ کیلومتر مربع با استفاده از روش MPSIAC از نظر فرسایش و رسوب مورد مطالعه قرار گرفته است، به طوری­که برای بخش های شمالی، مرکزی و جنوبی استان به ترتیب میانگین فرسایشی معادل ۹۵/۱۳، ۳۰/۱۶ و ۵۹/۱۵ تن در هکتار در سال و میانگین مقدار رسوب به ترتیب مقادیر ۵.۳۹، ۵.۶۴ و ۶.۰۹ تن در هکتار در سال برآورد شده است. این در حالی است که با بررسی جزئی تر مقاومت واحدهای سنگ شناسی به فرسایش در حوزه های آبخیز مورد مطالعه و همچنین، دو عامل مهم دیگر از قبیل پوشش گیاهی و نوع کاربری از بین نه عامل مورد توجه در روش MPSIAC، اعتماد به نتایج منتج از این روش را کاهش می دهد. از طرفی، به عنوان یکی از ضعف های بزرگ در این مدل ابتدا رسوب ویژه و نسبت تحویل رسوب مورد تخمین قرار گرفته، از طریق آن ها فرسایش ویژه نیز به عنوان یکی از نیازمندی های مهم در مدیریت فرسایش و رسوب مورد برآورد قرار می گیرد که نتایج را بیش از پیش دچار تردید می کند. بر همین اساس به­ عنوان یکی از نتایج کلی، پیشنهاد می شود که سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور استفاده از مدل های خانواده USLE به ویژه مدل RUSLE را به جای مدل MPSIAC، دست­کم در برآورد فرسایش، در شرح خدمات مربوطه جایگزین کند و اجرای این مهم نیز از سوی ادارات کل منابع طبیعی استانی جدی گرفته شود.

کلیدواژه ها:

اداره کل منابع طبیعی ، حفاظت خاک ، شرکت مطالعاتی و اجرایی ، مدیریت فرسایش و رسوب ، MPSIAC