زمین شناسی، دگرسانی، سن سنجی و پتروژنز توده های نفوذی منطقه اکتشافی هلاک آباد (شمال شرق ایران)

منطقه اکتشافی هلاک آباد در شمال شرق پهنه ایران مرکزی (پهنه ساختاری سبزوار) قرار دارد. در این پژوهش تکامل ژئوشیمیایی، سن و منشا بخشی از کمان ماگمایی (توده های نفوذی) شمال شرقی ایران در منطقه هلاک آباد (خراسان رضوی) مورد مطالعه قرار گرفته است. رخنمونهای سنگی به ترتیب سن نسبی شامل سنگهای آتشفشانی با سرشت داسیت، آندزیت و بازالت، سنگهای رسوبی آهکی، سنگهای درونی شامل دیوریت، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت، کوارتز مونزونیت، گرانودیوریت و گرانیت و واحدهای رسوبی آهک، ماسه سنگ و کنگلومراست. پذیرفتاری مغناطیسی توده های گرانیتوئیدی بیش از SI ۵- ۱۰× ۱۰۰ است، لذا متعلق به سری مگنتیت (اکسیدان) هستند. ماگماتیسم یادشده به طور عمده در قلمرو پتاسیم پایین (سری تولئیتی) و متاآلومین قرار می گیرند. مقادیر عناصر Ti, Nb, Th, Zr در مقایسه با N-MORB کاهیدگی نشان می دهند. الگوی عناصر کمیاب روند تقریبا مسطحی را نشان می دهند. سن توده گرانودیوریتی بر اساس سن سنجی اورانیوم سرب زیرکن ۸/۱± ۷/۹۹ میلیون سال (کرتاسه میانی) است و نسبت ۸۷Sr/۸۶Sr اولیه آنها ۰/۷۰۴۷ است. داده های ترکیب ژئوشیمیایی و نسبتهای ایزوتوپی ۸۷Sr/۸۶Sr اولیه نشان دهنده ماگماتیسم مرتبط با قوسهای آتشفشانی و زون فرورانش در این منطقه است. ماگماتیسم مورد مطالعه با ویژگیهای محتوای بالای Na۲O (۷-۳ %)، مقدار کم K۲O (۰/۱۲-۱ %)، مقدار بالای CaO (۴ تا ۵/۷ %)، مقدار کم Rb (۱ تا ۲۰ پی پی ام)، محتوای کم REE (کمتر از ۴۰)، نسبت بالای Ba/Nb، نسبت Sm/Yb کمتر از ۲، مقدار (La/Yb)N کمتر از ۲، میزان ایزوتوپ اولیه ۸۷Sr/۸۶Sr کمتر از ۰/۷۰۴۵ و میزان εNd اولیه ۴/۵+ ویژگیهای غیر گرانیتوئیدهای معمول زون فرورانش را نشان می دهد. ویژگیهای ژئوشیمیایی و پترولوژیکی نشان دهنده ذوب در فشار نسبتا کم (عمق کم) است. شواهد نشان دهنده آن است که تشکیل این توده گرانیتوئیدی نیازمند یک ناحیه فرافرورانش است.

کلیدواژه ها:

تعیین سن ، ایزوتوپ ناپایدار ، پتروژنز ، فرافرورانش ، سبزوار ، هلاک آباد