بررسی تطبیقی کتیبه های به جای مانده از دوره هخامنشی و ساسانی از دریچه مطالعات آماری

کتیبه ها به عنوان نخستین شکل مکتوب تاریخ نگاری، نقش مهمی در روشن کردن بسیاری از مجهولات تاریخی دارند. بررسیاین آثار از زوایای مختلف، می تواند دریچه هایی فراسوی تاریخ، تمدن، و فرهنگ بر دیده پژوهشگران معاصر بگشاید. نظر بهاینکه دو سلسله هخامنشی و ساسانی در سرزمین پارس، از نظر فرهنگی و تمدنی متمایز از دیگر سلسه های ایران قبل از اسلامبودند، بنابراین کتیبه های متعلق به این دو سلسله باستانی مورد توجه نگارندگان این مقاله قرارگرفته است. نوع مطالعه کتیبه هادر این پژوهش، مقایسه آنها به کمک روش های مدرن آمار استنباطی از جمله آزمون "استیودنت" و"کی دو" است. در این مقالهبا توجه به وسیع بودن تعداد کتیبه های هخامنشی و ساسانی در داخل و خارج از فلات ایران و محدودیت حجم کمی مقاله،صرفا از کتیبه هایی که در محدوده داخلی جغرافیای ایران باستان قرار دارد، یک نمونه تصادفی شامل ۸۷ کتیبه از مجموعهکتیبه های دو دوره ( ۳۹ کتیبه از دوره هخامنشی و ۴۸ کتیبه از دوره ساسانی) استخراج شده است. تعداد سطر هر کتیبه،تعداد زبان، در مجاورت پیکره بودن یا نبودن، جنس و مکان فعلی نگهداری هر کدام، از جمله متغیرهایی است که به شکلکمی و کیفی اندازه گیری شده اند تا بتوان به تفاوت ها وشباهت های موجود میان کتیبه های مورد مطالعه و دلایل تقریبی آن بهلحاظ تاریخی پی برد. نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان میدهد که از لحاظ آماری، تفاوت معنیداری میان کتیبه هایتحت بررسی در این دو دوره وجود دارد. به نظر میرسد افزایش تعداد سطرهای کتیبه های هخامنشی نسبت به ساسانی ناشیاز عدم رواج دیگر ابزار نوشتن از جمله کاغذ در کنار کتیبه ها در زمان هخامنشی و یا فزونی جنس سنگ در کتیبه های ساسانیبه تاثیر پیامدهای تمدنی رومی ها (در خلال جنگ های ایران و روم) و همچنین بالاتر بودن آمار کتیبه های هخامنشی نگهداریشده در موزهای اروپایی امروز نسبت به کتیبه های ساسانی، ناشی از مفاد قراردادهای ایران با کشورهای اروپایی در عصر قاجار باشد.

کلیدواژه ها:

استنباط آماری ، بررسی تطبیقی ، کتیبه های هخامنشی ، کتیبه های ساسانی