مطالعه تطبیقی طرح های ماندالا با شمسه در هنر اسلامی ( مطالعه موردی کاشی و ظروف سفالی موجود در موزه متروپولیتن در قرن ۱۵ و ۱۶ میلادی)

از زمانی که انسان اولیه به خورشید نگاه کرد نقش شمسه در ذهن انسان جان گرفت. نقش شمسه که نماد خورشید است از زیباترین و کهن ترین نقوش می باشد و از لحاظ کاربردی در بیشتر هنرها از جمله معماری، سفالگری، فلزکاری و هنرهای سنتی .....و غیره استفاده می شود. نقش ماندالا که دایره های متحدالمرکز با الگوهای هندسی می باشد، به دایره های سحر آمیز معروف است. با توجه به اهمیت نقش شمسه در هنر اسلامی و طرح ماندالا در هنر بودیسم که در هنرهای مختلف ازجمله سفالگری کاربردهای زیادی دارند، تا کنون پژوهشی در رابطه با مقایسه این نقوش در هنر اسلامی و هنر بودیسم بطور خاص ملاحظه نشده است. لذا در این پژوهش نقش شمسه بر روی یک سنگ مرز از تمدن بابل مربوط به قرن دوازده قبل از میلاد که موجود در موزه لوور و یک پایه سنگ موجود در موزه متروپولیتن مربوط به چین باستان با نقش گل نیلوفرکه نماد تولد بودا و از طرحهای ماندالا است مقایسه تطبیقی میشود؛ همچنین یک قطعه کاشی و تعداد سه ظرف سفالی با نقش شمسه از ایران، و چهار ظرف سفالی با طرح ماندالا از کشور چین که تمام این آثار که در معرض دید نیست، مربوط به قرن دوازده تا شانزده میلادی موجود در موزه متروپولیتن می باشد، از نظر فرم و نقش و کاربرد آنها در زندگی و همچنین تشابه و تفاوت این نقوش مورد بررسی قرار می گیرد. هدف از این پژوهش مطالعه تطبیقی از نوع نقش و فرم، پیشینه نقش شمسه در هنر اسلامی با طرح های ماندالا در هنر بودیسم است؛ همچنین کاربرد این نقوش در هنر سفالگری و تفاوت ها و شباهت های آنها مورد مطالعه قرار می گیرد. سوالات مقاله حاضر اینچنین است: طرح های ماندالا که کهن الگو محسوب میشوند، و نقش شمسه که نماد خورشید است چه شباهت ها و تفاوتهای دارند؟ آیا طرح های ماندالا در هنر بودیسم، کاربردی مشابه با نقش شمسه در هنر اسلامی دارد؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تطبیقی ، و از نوع کیفی می باشد. جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و گردآوری تصاویر از موزه لوور و موزه متروپولیتن می باشد. نتیجه حاصل از پژوهش این است که نقش شمسه و طرح ماندالا شباهت زیادی با هم دارند، و در ادوار مختلف با محوریت نقوش انسانی، گیاهی و حیوانی نماینده نمادهای دوره خود بوده اند.

کلیدواژه ها:

ماندالا ، هنر بودیسم ، نماد ، شمسه ، هنر اسلامی