آشنایی با حیات الحیوان دمیری، به مثابه منبعی کمکی در شناخت داروهای حیوانی

سابقه و هدف: علم الحیوان (دانش جانورشناسی) در طبقه بندی علوم، از بخش های فرعی حکمت طبیعی به شمار رفته است. مسلمانان در این حوزه آثاری از جنبه های مختلف فقهی، تفسیری، لغوی، ادبی و عرفانی به رشته تحریر درآورده اند. در متون جانورشناسی، انواع موضوعات علمی بررسی و مطالعه شده است. یکی از محورهای علمی که نویسندگان دانش جانورشناسی به آن پرداخته اند، مبحث فواید و خواص درمانی اعضای بدن جانداران است. در پیشینه تاریخی دانش داروسازی و داروشناسی، داروهای کاربردی با پایه گیاهی، حیوانی و معدنی بوده اند. بر اساس گزارش های تاریخی همواره بخش قابل توجهی از داروهای مورد استفاده، از اجزاء بدن حیوانات تهیه می شد. از این رو، بخشی از متون جانورشناسی به کارکرد و ویژگی های درمانی داروهای حیوانی اختصاص دارد. کتاب «حیات الحیوان» نوشته کمال الدین دمیری (م :۸۰۸ق) در زمره آثار ادبی است که از مفصل ترین و مهم ترین متون تولیدی در حوزه جانورشناسی به شمار میرود. مواد و روش ها: مسئله اصلی پژوهش حاضر که با رویکرد توصیفی نوشته شده، ضمن معرفی و بازخوانی کتاب «حیات الحیوان» دمیری، به جایگاه داروهای حیوانی در این دست نوشته پرداخته است. یافته ها: یافته های نوشتار پیش رو نشان می دهد محورهای اصلی این اثر بیان کارکرد و ویژگی های درمانی جانوران گوناگون اعم از حیوانات اهلی و وحشی، پرندگان، آبزیان و حشرات و اثربخشی بافت و اعضای بیرونی و درونی آنها در معالجه انواع بیماری هاست. استعمال دارو به شیوه های مختلف (خوردنی، استنشاقی و ...) توصیه شده است. نتیجه گیری: در سنت داروسازی مسلمانان، ادویه حیوانی یکی از انواع پایه دارویی بوده که در معالجات بیماری ها تجویز می شده است. شناخت و خواص جانوران در آثار متعدد علمی آمده است؛ چنانکه «حیات الحیوان» دمیری که در حوزه جانورشناسی نوشته شده، حاوی نکاتی ارزنده در زمینه دانش داروسازی و داروشناسی است.

کلیدواژه ها:

Zoology ، Animal drugs ، Traditional Medicine ، علم الحیوان ، داروهای حیوانی ، طب سنتی