مقایسه ترکیبات اسانس توده هایی از دو گونه Eryngium noeanum Boiss. و Eryngium iranicum Mozaff. در ایران

در این مطالعه، گونه Eryngium noeanum Boiss. از رویشگاه های الموت (AL) (استان قزوین)، گردنه آهوان (AH) (سمنان)، رازقان (RZ) (استان مرکزی) و گردنه بشم (BA) (سمنان) و گونه Eryngium iranicum Mozaff. از اطراف روستای نیکپی (NP ) (زنجان) به ترتیب با ارتفاع ۱۶۰۰، ۱۹۸۰، ۲۴۵۰، ۲۱۵۰ و ۱۴۰۰ متر ازسطح دریا جمع آوری شد. نمونه های گیاهی خشک شده، اسانس گیری شد. شناسایی اجزای اسانس توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) و مقدار ترکیبات توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC-FID) محاسبه گردید. محتوای اسانس به دست آمده به ترتیب، %۰/۳، %۰/۴، %۰/۵۵، %۰/۲ و (w/w ) %۰/۱ برای AL، AH، RZ، BA و NP بود. ترکیبات شاخص اسانس شامل: amorpha-۴,۱۱-diene ۱۴%/۰)، ۱۷%/۶، ۹%/۰ و ۱۳/۶ %)، ۲۱%/۵) -selinene، ۴۰%/۵، ۲۳%/۱ و (%۳۵/۷، ۴%/۶) spathulenol، ۰%/۷، ۶%/۴ و (%۵/۵، و ۲۰%/۳) cis-falcarinol، ۱%/۰، ۲۰%/۰ و (%۱۵/۲ به ترتیب برای نمونه های AL، AH، RZ و BA بود. همچنین در اسانس نمونه NP ترکیبات شاخص شامل: (۱۲%/۸) n- octanal، (۱۲%/۵) myrtenol و (۱۳%/۵) cis-falcarinol بود. با توجه به نتایج محتوا، درصد و نوع ترکیبات اسانس این دو گونه، تفاوتهای زیادی مشاهده شد و بین توده های مختلف زول بیابانی، با کیفیت ترین توده از نظر کمیت و کیفیت اسانس متعلق به رویشگاه گردنه آهوان استان سمنان بود. اسانس گونه زول بیابانی حاوی مقدار بالایی از ترکیب -selinene بود اما این ترکیب حتی به مقدار کم نیز داخل اسانس گونه E. iranicum مشاهده نشد. گونه E. iranicum ترکیبات غیرترپنی بالایی داشت درحالیکه اسانس زول بیابانی ترکیبات سزکوئیترپنی بالایی را دارا بود.

کلیدواژه ها:

اسانس ، بهره برداری از گیاهان دارویی ، زول بیابانی ، عرق بوقناق ، GC-MS