ارزیابی شاخص های موثر بر حس مکان در گونه های مسکن دوره پهلوی (مطالعه موردی: شهر مشهد )

یکی از ابعاد مهم در ارتقا کیفیت و مطلوبیت فضاهای زندگی، حس مکان است که با رضایتمندی از محل زندگی، ارتباطی مستقیم دارد. اما امروزه در بسیاری از ساختمان ها، خیابان ها و محلات مسکونی، فقدان حس مکان ملموس شده است. زیرا همزمان با آغاز حکومت پهلوی و ساخت بناهای مدرن به تقلید از اروپا، آهنگ تغییرات تیپومورفولوژی در مقیاس­های مختلف محیطی شروع و ادامه دار گشته است. این مقاله با هدف تدقیق مفهوم حس مکان به روایت سیر دگرگونی خانه های پهلوی در شهر مشهد می پردازد و ۹ گونه الگوی سکونتی این دوره را معرفی و ارزیابی می نماید. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی در بستری پیمایشی می باشد که مدل نظری تحقیق بر اساس ۱۰ مولفه اصلی برآمده از ابعاد حس مکان، تدوین گشته است. سپس با استفاده از روش MAUT ، جامعه آماری انتخاب و با استفاده از آزمون های ناپارامتری کروسکال والیس و کای اسکوار، ارزیابی و رتبه بندی عوامل موثر بر حس مکان آنها صورت گرفته است و سطح معناداری رابطه میان حس مکان و تحول گونه ها با کمک آزمون همبستگی پیرسون سنجیده شده است. نتایج نشان می دهد که حس مکان ساکنین با تغییرات تیپومورفولوژی در طول زمان رابطه منفی دارد و به ترتیب شاخص محله، ساختمان و خیابان با ضریب تاثیر ۵۸۸/۰، ۳۸۳/۰ و ۳۱۰/۰ بر حس مکان ساکنین موثر می باشند. همچنین در تمام گونه ها، راهکارهای پیشنهادی برآمده از مولفه های پیوند با طبیعت و تعاملات اجتماعی در هر سه شاخص همواره بر حس مکان مثمربخش هستند و عوامل اجتماعی نسبت به عوامل فردی و فرهنگی تاثیر بیشتری بر رضایتمندی مسکونی دارند که باید در برنامه ریزی­های محیطی دقت بیشتری به این عوامل علاوه بر تامین نیازهای شخصی افراد صورت بگیرد.

کلیدواژه ها:

Sense of place ، type of house ، Pahlavi period ، Mashhad. ، حس مکان ، گونه خانه ، دوره پهلوی ، شهر مشهد.