بازتاب اندیشه نجومی جامعه ایلخانی در نقوش کاشی های زرین فام کوکبی

اندیشه و سنت نجومی سابقه ای دیرین در علم، فرهنگ و هنر ایران دارد. این اندیشه جوامع و جوانب مختلف دوره های تاریخی ایران را تحت تاثیر خود قرار داده است. این اندیشه در سده هفتم هجری با آمدن مغولان و شروع حکومت ایلخانان از رونق بیشتری برخوردار شد و بر همه جوانب جامعه تاثیر گذاشت. از آنجایی که آثار هنری جوهر جامعه اند و هنرمندان از چشمه اندیشه، سنت و باورهای رایج در اجتماع سیراب می شوند؛ شاهد حجم گسترده ای از آثار هنری مخصوصا کاشی های کوکبی با نقوش تزئینی نجومی در عصر ایلخانی هستیم. این کاشی ها بخش زیادی از بناهای امامزاده ها را در دوره ایلخانی آراسته اند. ازآنجایی که استفاده از نقوش تزئینی حیوانی در بناهای مذهبی در هنر ایرانی-اسلامی سابقه ای نداشته و محل ایراد بوده است؛ هدف پژوهش بر آشکار ساختن این ارتباط استوار است. در راستای هدف، نقوش تزئینی-حیوانی هشت تا از کاشی های کوکبی عصر ایلخانی تجزیه وتحلیل شده و ضمن تطبیق با نقاشی های رساله نجومی صورالکواکب عبدالرحمن صوفی رازی به پیشینه کاربرد این نقوش نیز پرداخته شده است. در همین راستا پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که چه ارتباطی بین نقوش تزئینی-حیوانی کاشی های کوکبی عصر ایلخانی با اندیشه و سنت نجومی رایج در آن عصر وجود دارد؟ روش تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات به صورت کتابخانه ای گردآوری شده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که نقوش تزئینی-حیوانی کاشی های کوکبی صرفا کارکردی تزئینی نداشته بلکه حاوی مفاهیم نمادین نجومی است و تاثیرات آشکاری از نقاشی های صورالکواکب صوفی دارند.

کلیدواژه ها:

کاشی کوکبی ، نقوش تزئینی ، اندیشه نجومی ، صور فلکی ، ایلخانان