شناسایی الگوهای همدید بارش های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر

در تحقیق حاضر تلاش شد در چارچوب روش محیطی به گردشی، الگوهای همدید ایجادکننده بارش های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر شناسایی شود. بدین منظور با استفاده از آمار بارش روزانه ۴۰ ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی منطقه برای دوره ۲۰ ساله­ ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۰ و به وسیله روش صدک، ۲۹ روز دارای بارش بیش از ۱۵ میلی متر که حداقل در ۳۰ درصد ایستگاه های منطقه رخ داده بودند به­عنوان روز دارای بارش شدید شناسایی شدند. با استفاده از روش های تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای ۳ الگوی همدید به­عنوان عوامل ایجاد بارش در این ۲۹ روز به­دست آمد که الگوی اول ۳/۴۸ درصد، الگوی دوم ۳۰ درصد و الگوی سوم ۷/۲۱ درصد از روزهای بارش شدید منطقه مورد مطالعه را به­خود اختصاص داده اند. به­منظور تحلیل همدید این الگوها از نقشه های فشار تراز دریا (Slp)، تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال، امگا (حرکات قائم جو)، تاوایی و جریانات رطوبتی تراز ۸۵۰ هکتوپاسکال مربوط به دو روز قبل از هر بارش تا روز بارش استفاده شد و در نهایت مشخص شد عامل اصلی وقوع بارش های تابستانه در سواحل دریای خزر نفوذ سامانه پرفشار و در پی آن شکل گیری جریانات خنک و مرطوب شمالی در سواحل جنوبی دریای خزر و همچنین وقوع همرفت گسترده در منطقه می باشد. هر سه الگو بر وقوع این شرایط تاکید دارند و تفاوت آن ها در محل استقرار سامانه پرفشار و در نتیجه تعداد روزهای بارشی و شدت بارش می باشد.

کلیدواژه ها:

بارش شدید ، تحلیل خوشه ای ، الگوی جوی ، شاخص امگا ، تاوایی نسبی ، سواحل جنوبی دریای خزر