گزاره های جبرگرایانه در قابوس نامه

موضوع جبرگرایی و بازتاب اندیشه های جبریه، که سیاست و حکومت از عوامل موثر در تکوین و ترویج ان بوده، در آثار ادبی فارسی بویژه متون تعلیمی پیشنه ای درازدا من دارد. عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر از مرای دانشمند زیادی، در اواخر قرن پنجم هجری، قابوس نامه را تالیف کرده است نیمه دوم قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم، وره غلبه متعصبین و اوج اختلالات دینی بوده و مذهب اهل سنت در کمال قدرت و رواج بود و بین آنان در موضوعات مختلف از جمله جبر و اختیار، بحث های مفصلی می شد. عنصرالمعالی نیز که در این کشاکش، بی تاثیر از حال هوای عقاید دینی عنصر خود نبوده، در قابوس نامه، اصول و ارزش هایی را مبتنی بر دین، فرهنگ و عرف روزگارش بیان می کند. در مقاله حاضر با هدف بررسی دیدگاه های جبرگرایانه او بر پایه مطالعه تحلیلی و رویکرد کیفی، گزاره هایی مطرح شده که نشانی از جبرگرایی با دودیدگاه کلی دارد و دراکثر اندرزنامه ها دیده می شود. نتیجه این که اعتقادات جبری در قابوس نامه، پایه و مایه جز می ندارد بلکه بیشتر از گونه جبراندیشه های معتدلی است که همواره رواج داشته و چندان دست و پاگیر نیست.

کلیدواژه ها:

قابوس نامه ، جبرگرایی ، عنصرالمعالی کیکاووس