اعتبارسنجی و بکارگیری یک روش آنالیز جهت اندازه گیری میزان آلاینده های آلی پایدار در نمونه های ماهی قزل آلای رنگین کمان (Onchorhynchus mykiss) جمع آوری شده از بازار تهران

آلاینده های آلی پایدار گروه وسیعی از ترکیبات سمی و خطرناک می باشند که در برابر تجزیه شیمیایی، فیزیکی و حتی پرتوها مقاوم هستند. در این تحقیق یک روش آنالیز همزمان برای شناسایی و تعیین مقدار ۱۸ آلاینده آلی پایدار شامل هفت ترکیب PCBs، ایزومرهای شماره ۱۸۰، ۱۵۳، ۱۳۸، ۱۱۸، ۱۰۱، ۵۲، ۲۸ به عنوان شاخص های آلودگی بی فنیل های پلی کلره و یازده آفت کش آلی کلره (OCPs) شامل هگزا کلروبنزن (Hexachlorobenzene)، متوکسی کلر (Methoxychlor)، دی آلدرین (Dieldrin)، ددت و متابولیت های آن (DDTs: o,p’-DDE, p,p’-DDE, o,p’-DDT, p,p’-DDT) و تعدادی از سیکلو دی ان ها (CyclodieneΣ) شامل آلفا و بتا- اندوسولفان (α-, β-Endosulfan)، آلفا و گاما- کلردان (α-, ϒ-Chlordane)، بررسی و مقدار آن در ماهی قزل آلای رنگین کمان با روش استخراج مایع- مایع  و دستگاه کروماتوگرافی گازی طیف سنجی جرمی- متوالی (GC-MS/MS) و روش پایش MRM اندازه گیری شد. نتایج اعتبارسنجی نشان داد که منحنی کالیبراسیون ۱۸ آلاینده آلی پایدار مورد مطالعه در سطوح غلظتی ng/mL ۳۰-۱/۰ برای PCBs و ng/mL ۱۵۰-۵/۰ برای OCPs، خطی بوده است و ضریب همبستگی (r۲) در محدوده ۹۹۹/۰-۹۹۰/۰ قرار داشت. مقادیر حد تشخیص و حد تعیین مقدار آنالیت های مورد مطالعه بترتیب  ng/g ۳/۸- ۶/۰ و ng/g ۲-۲۵ بدست آمد. میانگین میزان بازیافت و میزان تکرارپذیری روش در ۵ سطح آلوده مختلف (برای :OCPs  ng/g۱۰۰- ۵ و برای PCBs : ng/g ۲۰-۱)، بترتیب %۱۱۲-%۷۳ و %۱۷.۹-%۴/۱ محاسبه شد. دامنه مقادیر عدم قطعیت %۸۸/۳۰-%۷۷/۲ قرار داشت. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان دهنده حضور ترکیبات آلی کلره در ماهیان مورد بررسی می باشد، بدین ترتیب که بیشترین میزان آلودگی مربوط به   p,p’-DDT با مقدار میانگین ng/g ww (wet weight) ۱۱۳ بدست آمد. همچنین سموم Dieldrin و p,p’-DDE  با مقادیر میانگین بترتیب ng/g ww ۳/۱۳ و ng/g ww ۱۰ در مراتب بعدی آلودگی قرار داشتند. بررسی دیگر سموم آلی کلره مورد مطالعه در نمونه های ماهی نشان دهنده حضور برخی از این ترکیبات مانند α-Chlordane، ϒ-Chlordane،o,p’-DDE ، o,p’-DDT و HCB بود که مقادیر بدست آمده در نمونه ها پایین تر از حدود تعیین مقدار روش، بود. با توجه به مقادیر بدست آمده، میزان آلودگی به سموم آلی کلره پایین تر از حداکثر مقادیر مجاز مصوب ۲۰۱۷،۱۱۸۱۳SANTE/  قانون اتحادیه اروپا قرار داشت. همچنین بررسی بی فنیل های پلی کلره شاخص مورد مطالعه در نمونه های ماهی، نشان دهنده حضور تنها ۲۸-PCB بود که مقدار آن پایین تر از حداکثر مقادیر مجاز مصوب ۲۰۱۷،۶۴۴EU/ قانون اتحادیه اروپا قرار داشت.  

کلیدواژه ها:

Persistent organic pollutant ، Polychlorinated biphenyls ، Organochlorine pesticides ، Rainbow trout ، GC-MS/MS ، آلاینده های آلی پایدار ، آفت کش های آلی کلره ، بی فنیل های پلی کلره ، ماهی قزل آلای رنگین کمان ، دستگاه کروماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی متوالی