مقاله علمی – پژوهشی: بررسی تغییرپذیری ژنتیکی جمعیت های سیاه ماهی خالدار Capoeta trutta (Heckel, ۱۸۴۳) استان کردستان با استفاده از نشانگرهای IRAP IRAP

تغییرپذیری ژنتیکی جمعیت های سیاه ماهی خالدار صید شده از رودخانه های چومان، شوی، گرماب (منطقه بانه)، قشلاق، سیروان، گاوه رود (منطقه سیروان) و روآر (منطقه مریوان) در استان کردستان با استفاده از نشانگرهای چندشکلی تکثیر شده بین رتروترانسپوزونی (IRAP) مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده های حاصل از نشانگر مولکولی IRAP  نشان​داد که بیشترین و کمترین تعداد باندهای مشاهده شده، تعداد و درصد باندهای پلی مورف، تعداد باند متفاوت و اختصاصی، بیشترین تعداد آلل موثر، شاخص شانون و هتروزیگوسیتی مورد انتظار به ترتیب مربوط به جمعیت های روآر و گرماب می باشند. بیشترین فاصله ژنتیکی بین جمعیت روآر و شوی و کم ترین فاصله ژنتیکی بین جمعیت چومان و گرم آب بود. نتایج تجزیه واریانس مولکولی نشان داد که ۹ % واریانس ژنتیکی مربوط به بین مناطق جغرافیایی، ۱۶ % مربوط به بین جمعیت ها و ۷۵ % مربوط به درون جمعیت ها می باشد. بیش ترین و کم ترین مقدار جریان ژنی (تعداد مهاجرت در هر نسل) به ترتیب بین جمعیت های چومان و گرم آب و روآر و شوی مشاهده شد. بررسی روابط خویشاوندی جمعیت ها با روش بیشینه پارسیمونی نشان​داد که جمعیت های منطقه مریوان در یک تک شاخه خواهری با جمعیت های مناطق بانه و سیروان قرار دارند. نتایج این پژوهش نشان​داد که اگرچه جمعیت سیاه ماهی خالدار منطقه مریوان تفاوت هایی با سایر جمعیت ها داشت، ولی وجود شباهت ها مانع از جدایی کامل آن می باشد. با این وجود ماهیان متعلق به هر جمعیت از مناطق جغرافیایی مورد بررسی با توجه به داشتن باندهای اختصاصی، قابل تفکیک می باشند.  همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که نشانگر IRAP دارای تکرارپذیری بالا و توان بیشتر در آشکار سازی تنوع ژنتیکی است و می تواند به طور موثر در مطالعات بررسی تنوع ژنتیک ماهیان و از جمله گونه سیاه ماهی خالدار مورد استفاده قرار گیرد.  

کلیدواژه ها:

Capoeta trutta ، Morphological traits ، IRAP marker ، Genetic variability ، سیاه ماهی خالدار (Capoeta trutta) ، نشانگر IRAP ، تغییرپذیری ژنتیکی