تغییرات جمعیت و تنوع زیستی موجودات خاکزی (هزارپایان) در جنگل های زاگرس (مطالعه موردی: شهرستان ایلام)

پژوهش حاضر، به ­مدت یک­سال (۱۳۹۴-۱۳۹۵) در جنگل­ های شهرستان ایلام به ­منظور بررسی تغییرات تراکم جمعیت و تنوع زیستی موجودات خاکزی شامل صدپایان و هزارپایان (Arthropoda: Myriapoda) انجام گرفت. بدین ­منظور نمونه ­برداری از خاک سه منطقه گچان، مانشت و قلارنگ، در طی فصول مختلف سال صورت پذیرفت. نمونه ­های خاک پس از ثبت مشخصات محل، به آزمایشگاه منتقل شدند و با استفاده از قیف برلیز نسبت به جداسازی صدپایان و هزارپایان اقدام گردید. در این بررسی در مجموع، تعداد ۷۳۰ نمونه از صدپایان و هزارپایان از منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ جمع ­آوری و شمارش گردید که نمونه ­های جمع ­آوری شده متعلق به سه خانواده Dignathodontidae (گونه­ Henia sp.)، Scolopendridae (گونه­ Scolopendra cingulata) و Julidae (گونه ­های Cylindroiulus sp. و Amblyiulus sp.) بودند. حداکثر تراکم جمعیت صدپایان و هزارپایان در هر سه منطقه مورد نمونه ­برداری در فصل بهار دیده شد و تراکم جمعیت صدپایان و هزارپایان (تعداد در مترمربع) در کوه گچان (۱۴۷ و ۱۳۶) نسبت به کوه ­های مانشت (۱۱۱ و ۱۲۸) و قلارنگ (۹۲ و ۱۳۱) بالاتر بود. در اواخر پاییز، تراکم جمعیت به ­طور معنی ­داری در هر سه منطقه کاهش یافت. براساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس، تاثیر فصول مختلف سال بر جمعیت صدپایان و هزارپایان در هر سه منطقه در سطح یک درصد معنی ­دار می ­باشد. با توجه به پوشش گیاهی متنوع در منطقه، مقدار شاخص ­های شانون– وینر و سیمپسون در هر سه منطقه نمونه ­برداری شده، بالا و در حد مطلوب بود. هم ­چنین نتایج مربوط به شاخص یکنواختی شانون نشان داد که مقدار این شاخص برای هزارپایان در هر سه منطقه نمونه ­برداری شده بیش ­تر از صدپایان می­ باشد. با توجه به نتایج این تحقیق و نظر به این­ که هزارپایان اهمیت زیادی در زنجیره ­های غذایی خاک و حفظ تعادل طبیعی در جنگل­ ها را دارند توصیه می­ شود برنامه­ های حفاظت از تنوع زیستی اکوسیستم­ های جنگلی مورد توجه و نظر بیش ­تری قرار گیرند.

کلیدواژه ها:

تراکم جمعیت ، صدپایان ، هزارپایان ، جنگل های زاگرس ، ایلام