بررسی اهلی سازی و استقرار گونه مرتعی بومی ملیکا( Melica persica ) برای استفاده در فضای سبز شهری

سابقه و هدف: با توجه به کمبود آب و قرار گرفتن ایران در کمربند خشکی، هزینه های نگهداری فضای سبز در ایران بسیار زیاد است. بیشتر گیاهان کاشته شده در فضای سبز شهری ایران غیربومی و پرمصرف هستند. در مقابل، گونه های بومی ضمن دارا بودن سازگاری های بیشتر به شرایط خاک و نوسانات دمایی، نیاز آبی بسیار کمتری نیز دارند. این پژوهش با هدف اهلی سازی گونه گیاهی ملیکا(Melica persica) ، بومی کوهستان های اطراف شهر مشهد، انجام شد.مواد و روش ها: این گیاه به دلیل بومی بودن و زیبایی گل آذین و فرم رویشی مورد توجه قرار گرفت.  بذرها در اواخر خردادماه ۱۳۹۳ از روستای دهبار (طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۷ دقیقه و ۲۳ ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۶ درجه و ۱۵ دقیقه و ۰۴ ثانیه شمالی و در فاصله ۱۴ کیلومتری جنوب شهرستان طرقبه-شاندیز) جمع آوری و به سه روش کشت در پتری دیش (دمای ºC۲۳-ºC۲۷)، کشت گلدانی در فضای گلخانه و کشت مستقیم در زمین با طرح آزمایشی کاملا تصادفی کاشته شد.نتایج و بحث: درصد جوانه زنی و سبز شدن در این سه روش به ترتیب ۹۶، ۵/۵۸ و ۵/۲۵ بود. اندازه گیری استقرار و ماندگاری نهال ها در ماه های فروردین تا شهریور بررسی شد. فنولوژی در دو سال پیاپی ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ در عرصه طبیعی و نیز در دو روش کشت گلدانی و مستقیم در ایستگاه غدیر مشهد ثبت شد. در سال های مختلف ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ با توجه به نوسان درجه حرارت هوا ، دوره یا تعداد روز برای هر مرحله متغیر است که پایه ها در روش های مختلف در هر یک از مراحل غنچه دهی، گل دهی و بذردهی تقریبا درجه روز رشد GDD یکسانی دریافت کردند و میزان انرژی گرمایی مورد نیاز هر مرحله فنولوژیکی در سال های مختلف تقریبا ثابت بود. فقط در مورد کشت گلدانی وکشت مستقیم تفاوت زیادی در درجه حرارت کسب شده در مرحله اول وجود داشت که می توانست به دلیل شرایط کشت و شرایط اولیه محیطی متفاوت باشد. نتایج نشان داد که عوامل محیطی از جمله دما، بارندگی و رطوبت محیط می توانند در تاریخ بروز این پدیده ها تاثیرگذار، و در تاخیر، تعجیل یا توقف و حذف بروز یک پدیده زیستی موثر باشند. نکته مهمی که در ثبت فنولوژی گونه ملیکا در طبیعت و در محیط کشت دیده شد این بود که گونه ها در طبیعت نهایتا تا اواخر مرداد پایدار بودند و بعد از آن اثر ناچیزی از آنها در طبیعت بود ولی در زمین غدیر واقع در بلوار فرودگاه گیاهان مرحله خواب موقت داشتند و سپس دوباره شروع به خوشه دهی، گل دهی و بذردهی کردند و در نهایت تا اوایل آذرماه پایدار بودند. هرچه بارندگی بیشتر باشد و آب بیشتری در اختیار گیاه قرار گیرد گیاهان از شادابی بیشتری برخوردارند و باعث طولانی تر شدن دوره رشد گیاهان شده و گیاهان رشد زایشی و رویشی طولانی تری دارند.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان دهنده قابلیت اهلی شدن گیاه ملیکا برای کاشت در فضای سبز شهر مشهد است. گونه ملیکا به خاطر فرمی که دارد می تواند برای منظرهای کوهستانی و باغ های صخره ای مناسب باشد و روش مورد قبول برای کشت و تکثیر این گونه، کشت گلدانی (کشت در فضای گلخانه و سپس انتقال به عرصه) است که درصد سبزشدن، استقرار و زنده مانی خوبی داشت و برای فصل های بهار و تابستان و پاییز زیبایی دارد. 

کلیدواژه ها:

منظرسازی بومی ، مقاوم به خشکی ، طراحی منظر ، سازگاری ، زری اسکیپ