بررسی و تحلیل وجه تصویری شعر «ققنوس» از نیما یوشیج

شیوه های تصویرپردازی از ادبیات کلاسیک تا مدرن، به تبعیت از جهان بینی­­­­ انسان هر عصر، دچار تحولاتی اساسی در نوع کارکرد و حوزه های معنایی شده و از عنصری غالبا حاشیه­ای و روبنایی در شعر کلاسیک، تبدیل به عنصری محوری و زیربنایی در شعر نو گردیده است. نیما یوشیج که طلیعه­ی ظهور مدرنیسم در شعر فارسی به شمار می­آید، علاوه بر تحولاتی که در ساختمان بیرونی شعر پدید آورد، به تبعیت از نگاه و فلسفه ی مدرن، تحولی عمیق در حوزه های معنایی نیز ایجاد کرده است؛ تحول در بوطیقای تصویر، انعکاسی است از نوسازی جهان فکری شاعر و عناصر اندیشگانی او که در قالب تصاویر شعری، ظهور بیرونی یافته است. نیما با عبور از دوره ی اول شاعری خود، در آغاز دوره ی دوم و با شعر ققنوس، تحول مهمی نیز در حوزه ی تصویرپردازی شعر خود پدید آورد که بیش از هر چیز نشان از گذار او از مرحله ی توصیف و پای نهادن در راه تصویرپردازی نوین است. بررسی پیکره ی کلی شعر ققنوس نشان می دهد که در این شعر، نیما به نگاهی انداموار و منسجم در روایت دست یافته است که با وجود مختصر و موجز بودن آن، نه تنها به کمال یک روایت نزدیک شده است، بلکه به صورت جزیی و در تک تک تصاویر نیز نشان از دغدغه مندی شاعر برای ساختن و پرداختن تصاویر دارد شعر ققنوس به عنوان مانیفست شعری نیما، نشان از آن دارد که این اثر، با وجود نگاه سمبولیک آن به داستانی اساطیری، قرابتی انکار­ناپذیر با نگاه مدرن به تصویر دارد؛ فشردگی روایت و تصاویر به تبعیت از داستان کوتاه مدرن، بهره گیری از تصاویر عینی با وجود ساختار انتزاعی و سمبولیک اثر، تغییر در مفهوم سمبولیک اثر و القای مفاهیم سیاسی و اجتماعی مد نظر شاعر، روایتمند کردن بسیاری از واحدهای تصویری به صورت مجزا و در سایه ی روایتمندی کل اثر و همچنین غلبه ی تصویر بر توصیف در ساختمان کلی شعر از جمله ی این نشانه ها به شمار می آیند.

کلیدواژه ها:

نیما یوشیج ، ققنوس ، بوطیقای تصویر ، سمبولیسم ، تصاویر عینی