ارزیابی تنوع ژنوتیپ های گندم نان و دوروم بر اساس خصوصیات زراعی و برخی از صفات مرفولوژیک در شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و اثر تنش خشکی آخر فصل بر عملکرد دانه و برخی از صفات مرفولوژیک گندم، مطالعه­ای با ۵۶ ژنوتیپ گندم در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در قالب طرح لاتیس مستطیل با سه تکرار در شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اختلاف معنی­داری بین ژنوتیپ­های مورد آزمایش از لحاظ صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد سنبله، بیوماس، شاخص برداشت و ارتفاع گیاه در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. در اثر تنش خشکی انتهای فصل، به طور متوسط عملکرد سنبله ۵/۳۴ درصد، بیوماس ۳۰ درصد، عملکرد دانه ۲/۲۷ درصد، تعداد دانه در سنبله ۶/۲۱ درصد، وزن هزار دانه ۹/۱۵ درصد، شاخص برداشت ۱۳/۶ درصد، ارتفاع گیاه ۶۴/۵ درصد، طول سنبله ۳۷/۱ درصد و وزن پدانکل ۱۵/۰ درصد کاهش، ولی طول پدانکل و طول میانگره ماقبل آخر به ترتیب ۴۷/۱ و ۲۰/۰ درصد افزایش یافت. در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی، بین عملکرد دانه با طول میانگره ماقبل آخر و نیز بین بیوماس با شاخص برداشت، همبستگی منفی و بسیار معنی­داری مشاهده شد، در حالی که همبستگی بین تعداد دانه در سنبله با شاخص برداشت و ارتفاع گیاه با طول سنبله مثبت و بسیار معنی­دار بود. تحلیل همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل با شاخص های تحمل به خشکی نشان داد که شاخص های STI، MP و GMP مناسب­ترین شاخص­ها جهت شناسایی ژنوتیپ­های پرمحصول در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی بودند. بر این اساس، ژنوتیپ­های مغان ۱، نوید، گلستان، داراب ۲ و مرودشت دارای بیشترین عملکرد دانه در هر دو شرایط آزمایشی بودند.

کلیدواژه ها:

تحمل به خشکی ، تنوع ژنتیکی ، عملکرد دانه