بررسی رشد مجدد علف های هرز جودره (Hordeum spontaneum Koch.) و چاودار وحشی (Secale cereale L.) در مقایسه با گندم پس از تنش یخ زدگی

اطلاع از میزان تحمل به تنش یخ زدگی در چاودار وحشی و جودره، به­عنوان مهم ترین علف های هرز مزارع گندم، می تواند زمینه ساز پیش بینی پراکنش جغرافیایی و برنامه ریزی های مدیریتی آن­ها باشد. به­همین منظور، آزمایشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در پاییز سال ۱۳۹۶ انجام شد. دو ژنوتیپ گندم (رقم پیشگام و توده بومی قزل­خوشه) و دو علف هرز (جودره و چاودار وحشی) تا مرحله دو تا چهار برگی حقیقی تحت شرایط طبیعی رشد و سپس در معرض گستره دمایی ۴+ تا ۲۰- درجه سلسیوس (۴+ درجه به­ عنوان شاهد و صفر، ۴- ، ۸- ، ۱۲- ، ۱۶- و ۲۰- درجه سلسیوس به­عنوان دماهای یخ­زدگی) قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کاهش دما از ۸- به ۱۲- درجه سلسیوس، منجر به کاهش ۳۶ درصدی بقای جودره شد، در حالی­که بقای گندم (رقم پیشگام و توده قزل­خوشه) و چاودار وحشی تا دمای ۱۲- درجه سلسیوس، ۱۰۰ درصد بود. بیش ترین دمای کاهنده ۵۰ درصد از بقا (°C ۸/۱۲- =LT۵۰su) و همچنین بیش­ترین دمای کاهنده ۵۰ درصد از سطح برگ (°C ۲/۱۱- =RLAT۵۰) به علف هرز جودره تعلق داشت. در بین گونه های گیاهی مورد مطالعه، گندم توده قزل­خوشه و چاودار وحشی به­ترتیب با ۸/۱۱- و ۶/۱۱- درجه سلسیوس، کم­ترین دمای کاهنده ۵۰ درصد از وزن خشک اندام هوایی (RSDWT۵۰)را داشتند، در حالی­که جودره با۱/۸- درجه سلسیوس، بیش ترین میزان RSDWT۵۰را دارا بود. بیش ترین و کم­ترین عدد کلروفیل­متر در بین گیاهان زنده، به­ترتیب در دماهای ۴+ و ۱۲- درجه سلسیوس مشاهده شد و چاودار وحشی با ۵/۱۹ واحد اسپد و جودره با ۳/۱۰ واحد اسپد به­ترتیب بیش­ترین و کم­ترین عدد کلروفیل­متر را نشان دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که تحمل بالای چاودار وحشی به تنش یخ زدگی، احتمالا یکی از دلایل اصلی حضور وسیع آن در مزارع گندم زمستانه است. بنابراین، پیش بینی پراکنش و تهاجم احتمالی و در نتیجه اقدامات مناسب برای مدیریت این علف هرز در مناطقی با اقلیم سرد، ضروری است.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی مدیریتی ، پراکنش جغرافیایی ، درصد بقا ، سطح برگ ، کلروفیل متر