تبیین مفاهیم و گونه شناسی مناطق آزاد تجاری و اقتصادی در جهان

تحولات شکل گرفته در سال های اخیر در مورد فضای سیاسی، اقتصادی، ارتباطی و تکنولوژیکی، جهان را وارد عرصه جدیدی از ارتباط نموده است و به تبع آن مناطق آزاد شکل گرفته و امروزه بعنوان یک پدیده گسترده و فراگیر فعالیت می کنند که در صورت برنامه ریزی صحیح می تواند بعنوان یک راهبرد برای مشکلات اقتصادی با تاکید بر سیاست جذب سرمایه گذاری و توسعه صادرات عمل کند. در همین راستا کشورها خصوصا کشورهای درحال توسعه برای ادغام در این نظام اقتصادی جهانی و گسترش ارتباطات خود با سایر نقاط جهان موضوع مناطق آزاد تجاری (Free Trade Zone) را مطرح نموده اند که با هدف ایجاد محرکه در توسعه منطقه ای و اقتصادی، تحریک تولیدات و صادرات و صنعتی شدن، امروزه مورد توجه قرار داده اند. به همین جهت در این مقاله بدلیل اهمیت امروزه مفهوم مناطق آزاد و همچنین پیچیدگی و تعاریف مختلفی که در کشورهای مختلف برای آن در نظر گرفته شده باید تعریف صحیح و دقیقی از مفاهیم و گونه های آن ارائه شود به همین دلیل با بررسی و واکاوی دقیق در مفاهیم مختلفی که از انواع مناطق آزاد توسط نظریه پردازان، مراجع و کشورهای جهان ارائه شده به روش مطالعه کتابخانه ای و اسنادی از نوع توصیفی_تحلیلی ۱۱ تعریف اصلی و مهم گردآوری شده و سپس با ارائه پیشینه آن در کشورهای مختلف سراسر جهان به ارائه گونه بندی های موجود مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی می پردازیم. نهایتا ۱۴ گونه اصلی از سه مرجع بانک جهانی با مطالعه زون های اقتصادی، مدل دیاموند بر اساس تسهیلات گمرکی و مدل گروبل طبق فعالیت اقتصادی که در این مناطق انجام می شود، جمع بندی شده و به طبقه بندی انواع ویژگی ها و نمونه های جهانی آنان پرداخته می شود.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی منطقه ای ، گونه شناسی ، مناطق آزاد تجاری ، مناطق ویژه اقتصادی ، مناطق پردازش صادرات