تعیین کمی سلامت پوشش گیاهی بر اساس قابلیت بازگشت پذیری

مدیریت صحیح اکوسیستم های طبیعی بدون آگاهی از وضعیت سلامت اجزاء آن امکانپذیر نیست. پوشش گیاهی به عنوان اصلی ترین جزء اکوسیستم نقش مهمی در سلامت آن ایفا می کند. یکی از ویژگی های تعیین کننده سلامت پوشش گیاهی قابلیت بازگشت پذیری آن در مواجهه با آشفتگی های محیطی است. این پژوهش در شمال شرق استان خراسان جنوبی با هدف کمی سازی قابلیت بازگشت پذیری پوشش گیاهی به نمایندگی از سلامت اکوسیستم در پاسخ به تغییرات بلند مدت بارش انجام شد. ابتدا استاندارد سازی بارش سالانه در طول بازه زمانی سی ساله با روش SPI انجام شد. سپس تغییرات میانگین شاخص TNDVI حاصل از تصاویر ماهواره ای لندست بررسی و بازگشت پذیری با محاسبه چهار عامل موثر (دامنه تغییرات، انعطاف پذیری، استهلاک و ترمیم) آزمون گردید. طبق نتایج، دامنه این تغییرات در دوره بررسی، ۰۴/۶ درصد بوده و پوشش گیاهی مقادیر متفاوتی از استهلاک را در سال های مختلف داشته است. مشخص ترین نمونه بازگشت پذیری پوشش گیاهی، بین سال های ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۶ اتفاق افتاده که میزان انعطاف پذیری ۷/۰ و استهلاک صفر بوده است. پوشش گیاهی در این دوره پس از رفع آثار خشکسالی (۱۹۸۶)، نه تنها به میزان پوشش گیاهی سال مرجع با ترسالی شدید (۱۹۸۶) بازگشته بلکه به میزان ۲۵/۰ درصد نیز افزایش داشته است. این افزایش تحت عنوان شاخص ترمیم (Hysteresis) برای اولین بار در مبحث سلامت اکوسیستم به صورت کمی در مطالعه حاضر ارائه گردیده است. مجموعه محاسبات کمی نشان می دهد علیرغم حاکمیت کاهش میزان بارش سالانه و رخدادهای خشکسالی، پوشش گیاهی توانسته است قابلیت بازگشت پذیری خود را حفظ نماید که بیانگر وجود سلامت پوشش گیاهی در اکوسیستم مورد بررسی است.

کلیدواژه ها:

Ecosystem health ، Resilience ، Hysteresis ، quantitative Study ، Remote sensing ، South Khorasan ، سلامت اکوسیستم ، بازگشت پذیری ، بررسی کمی ، ترمیم ، سنجش از دور ، خراسان جنوبی