ارزیابی عملکرد و برخی صفات کمی در ژرم پلاسم گلرنگ (Carthamus tinctorius) ایران تحت شرایط دیم

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برای عملکرد و اجزای آن و نیز برخی صفات کمی در ژرم پلاسم گلرنگ (Carthamus tinctorius) ایران، آزمایشی با ۸۹ ژنوتیپ در پائیز سال زراعی ۸۹ - ۱۳۸۸ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور اجرا شد. صفات تعداد شاخه اصلی، تعداد شاخه فرعی، تعداد طبق در بوته، ارتفاع بوته، وزن طبق، عملکرد دانه، تعداد دانه در طبق، وزن صد دانه و درصد سبز ارزیابی شدند. تجزیه واریانس داده ها حاکی از وجود اختلاف معنی دار بین تیمارها در سطح احتمال ۱% بود. صفات تعداد شاخه فرعی و تعداد شاخه اصلی به ترتیب بیشترین و کمترین میزان ضریب تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی را نشان دادند. از نظر میزان وراثت پذیری، صفات تعداد شاخه اصلی (۷۰%) و تعداد طبق در بوته (۷۳%)، بیشترین میزان را به خود اختصاص داده و ارتفاع بوته با مقدار ۵۵% کمترین میزان وراثت پذیری را داشت. ژنوتیپ های پا بلند از عملکرد دانه بهتری در مقایسه با پا کوتاه ها برخوردار بودند. ضریب همبستگی معنی داری بین عملکرد دانه، تعداد طبق در بوته و وزن طبق به ترتیب برابر ۸۴۹/۰، ۲۳۷/۰ و ۲۶۶/۰ بدست آمد ولی رابطه عملکرد دانه و تعداد دانه در طبق غیر معنی دار بود. تجزیه خوشه ای بر اساس کلیه صفات به روش UPGMA و با استفاده از فاصله اقلیدسی، ژنوتیپ ها را در ۵ خوشه گروه بندی کرد که لاین های موجود در کلاستر اول و سوم از نظر صفات عملکرد دانه و عملکرد روغن، از ارزش بالاتری نسبت به میانگین کلیه ژنوتیپ ها برخوردار بودند. تنوع موجود می تواند در تولید جمعیت های در حال تفکیک برای استفاده در پروژه های اصلاح نبات، تولید لاین های جدید و نیز در مکان یابی ژن های کنترل کننده صفات مزبور مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Cluster analysis ، Factor analysis ، Genetic correlation ، Grain yield ، Stepwise regression and wheat ، تجزیه خوشه ای ، ژرم پلاسم ، گلرنگ ، وراثت پذیری ، همبستگی