ارزیابی تحمل به خشکی آخر فصل در برخی از ژنوتیپ های جو با استفاده از شاخص های تحمل به تنش خشکی

خشکی یکی از مهم­ترین عوامل محدودکننده محیطی در کشاورزی جهان می­باشد. بهره­برداری از پتانسیل عملکرد گیاهان زراعی و افزایش پایداری عملکرد آنها در مناطق خشک و مستعد به خشکی می­تواند تضمینی برای تغذیه جمعیت روز افزون مردم جهان باشد. به همین منظور برای ارزیابی تحمل به خشکی آخر فصل و شناسایی ژنوتیپ­های متحمل با استفاده از شاخص ­های تحمل به تنش، ۲۱ ژنوتیپ جو در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با ۳ تکرار در ۲ محیط بدون تنش و تنش در سال زراعی ۹۴-۱۳۹۳ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج مطالعه شدند. برای اعمال تنش، آبیاری در مرحله پدیدار شدن ریشک­ها (کد ۵۰ زادوکس) قطع گردید. عملکرد ژنوتیپ­ها در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش (Ys)اندازه­گیری و تجزیه واریانس بر روی داده­ها انجام شد. شاخص­های MP، GMP، STI و HARM که بیشترین همبستگی معنی ­دار را با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش داشتند، به­عنوان شاخص­ های برتر برای غربال ژنوتیپ­ های متحمل معرفی شدند. نتایج تجزیه به مولفه­های اصلی و ترسیم نمودار بای پلات نشان داد که ژنوتیپ­های Rihan۰۳، Yousef و Fajre۳۰ به ترتیب دارای بیشترین تحمل به خشکی، ژنوتیپ­های Rihan و Morocco-۹-۷۵ (رقم شاهد حساس) دارای کمترین تحمل به خشکی و لاین D۱۰ دارای بیشترین عملکرد در محیط بدون تنش و نسبتا متحمل بود. تجزیه خوشه­ ای براساس شاخص­ های MP، GMP، HARM، STI، TOL و SSI و عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش، ژنوتیپ ­های مورد بررسی را به ۶ گروه تقسیم کرد. اکثر ژنوتیپ ­های متحمل به خشکی با عملکرد بالا که اختلاف عملکرد آنها در شرایط بدون تنش و تنش نیز نسبت به سایر ژنوتیپ­ها کمتر بود، در گروه ششم، پنجم و چهارم و ژنوتیپ ­های حساس به خشکی در گروه اول و سوم قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده ژنوتیپ­های Rihan۰۳، Yousef و Fajre۳۰ متحمل به تنش خشکی آخر فصل، ژنوتیپ­های Nik، Kavir، Inc۷۳ و Inc۷۹ نسبتا متحمل به خشکی و ژنوتیپ­های Rihan، Morocco-۹-۷۵، Sahra  و Inc۸۲ حساس شناخته شدند. لاین D۱۰ نیز به دلیل عملکرد بسیار خوب در شرایط بدون تنش و متوسط در شرایط تنش احتمالا پتانسیل تبدیل به رقم تجاری مناسب را دارد.

کلیدواژه ها:

Barley ، Drought stress ، Drought tolerance indices ، Grain yield ، جو ، عملکرد دانه ، تنش خشکی ، شاخص های تحمل به خشکی