بررسی پتانسیل سیل خیزی حوزه های آبخیز و تعیین مناطق مولد سیل (مطالعه موردی: حوزه آبخیز نکا)

     سیل از جمله خطر­های طبیعی است که فراوانی وقوع آن در سال­های اخیر روند افزایشی داشته و خسارت­های ناشی از آن همه ساله بخشی از کشور را تحت تاثیر قرار داده است. اولویت­بندی زیر­حوزه­ها از نظر پتانسیل سیل­خیزی تاثیر مهمی در مدیریت حوزه آبخیز دارد. هدف از اولویت­بندی سیل­خیزی در زیرحوزه­ها، ارائه الگویی برای کنترل و کاهش خطرات سیل و ارزیابی نقش هریک از زیرحوزه­ها در دبی اوج هیدروگراف سیلاب خروجی از حوزه می­باشد. در این تحقیق، حوزه نکا به دلیل وقوع سیل­های متعدد، به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب و با تلفیق GIS و مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS، بر اساس روش SCS سهم هرکدام از زیرحوزه­ها در سیل خروجی از کل حوزه تعیین شد. به این منظور ابتدا هایتوگراف بارش طرح بازای دوره بازگشت­های مختلف محاسبه و بعد از واسنجی مدل HEC-HMS و تخمین مقدار بهینه پارامتر­ها، هیدروگراف سیل خروجی از هریک از زیرحوزه­های حوزه نکا و هم چنین هیدروگراف سیل خروجی از کل حوزه بازای دوره بازگشت­های مختلف توسط HEC-HMS شبیه­سازی شد. برای اولویت­بندی زیرحوزه­ها، پس از حذف انفرادی زیرحوزه­ها در محیط HEC-HMS، از دو شاخص سهم مشارکت هر زیرحوزه در سیل خروجی از حوزه و سهم مشارکت هر زیرحوزه در سیل خروجی از حوزه بازای واحد سطح استفاده شد. به این منظور از سیل با دوره بازگشت ۱۰۰ ساله استفاده شد. نتایج نشان داد که سهم زیر­حوزه­ها در پتانسیل سیل­خیزی کل حوزه تنها تحت تاثیر مساحت آن­ها نیست و عواملی چون موقعیت مکانی زیر­حوزه­ها و روند­یابی سیل در رودخانه اصلی نیز در رژیم سیلابی حوزه تاثیر قابل توجهی دارند. هم­چنین شاخص تعیین شدت سیل­خیزی بازای واحد سطح زیرحوزه­ها، در اولویت­بندی عملیات کنترل سیل بازای هزینه و امکانات می­تواند از شاخص دیگر کارایی بیش­تری داشته باشد. در نهایت مشاهده شد، زیرحوزه­هایی که در قسمت­های میانی حوزه واقع شده­اند، بیش­ترین تاثیر را در سیل­خیزی حوزه دارند.

کلیدواژه ها:

Flood ، GIS ، HEC-HMS Model ، Neka Basin ، Prioritization ، Routing ، سیل ، GIS ، مدل HEC-HMS ، حوزه نکا ، روندیابی ، اولویت بندی