تاریخ شفاهی بافت قالی روستایی و عشایری استان فارس

 بیان مسئله: استان فارس یکی از مراکز مهم تولید فرش دستباف ایران است. بافت فرش در روستاها و عشایر این استان بخشی از ملزومات زندگی زنان را تشکیل می دهد. این تحقیق به روش تاریخ شفاهی فرایند تولید، پشم چینی و تهیه مواد اولیه، بافت و مرمت فرش فارس را روایت می کند. تاریخ شفاهی در واقع گفت وگویی قاعده مند و آگاهانه بین دو نفر درباره ابعادی از وقایع گذشته است که دارای اهمیت تاریخی است و برای تبدیل شدن به سند و ماندگاری آن ثبت و ضبط می شود.هدف: هدف این تحقیق دستیابی به اطلاعاتی است که بخش های پنهان موضوع پژوهش را به روش تاریخ شفاهی روشن کند. این تحقیق به روش کیفی و با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شده.سوالات تحقیق: در زیر صورت کلی سوالات مصاحبه بیان شده است. مقتضی است با توجه نوع تحقیق (تاریخ شفاهی)، بر مبنای اینها سوالاتی جزئی تر مطرح شدند.نحوه تهیه و تولید مواد اولیه برای بافت در گذشته و حال چگونه بود؟محل (مکان) و زمان تولید و بافت فرش (کارگاه های متمرکز و غیرمتمرکز، سال، ماه و روزها)نحوه انجام کار (چله کشی/ چله دوانی) و عملیات تکمیلی (پایین کشی و پرداخت)نحوه مرمت کردن و برطرف کردن عیوب فرشروش تحقیق: جامعه آماری تحقیق فعالان فرش دستباف فارس بودند. روش نمونه گیری به صورت گلوله برفی یا افزایشی و حجم نمونه بر اساس اشباع نظری ۳۳ نفر انتخاب شده است.نتیجه تحقیق: از مهم ترین نتایج تحقیق این است که مردان در جامعه عشایری و در فرایند تولید فرش، جز در چیدن پشم و فروش فرش کار چندانی نمی کردند و غالب کار تولید با بانوان بود ازاین رو خانواده ای که دختران بیشتری داشت از تولیدات و حتی سیاه چادر بزرگ تری نیز برخوردار می شد. آنها چون دائم در حال کوچ و سفر بودند، غالبا بافته هایشان به بیش از شش متر تجاوز نمی کرد که همان هم در اثر باز و بسته کردن های مکرر در هر مسیر منجر به گوشه دار شدن و سرکجی در بافته می شد. در ضمن خلاف ادعای موجود مبنی بر عدم وجود کارگاه متمرکز در فارس و شیراز می توان به کشف وجود برخی کارگاه های متمرکز بافت فرش در حدود ۱۰۰ سال پیش در شیراز نظیر کارگاه اردوبادی با مدیریت ابراهیم غربی اشاره کرد که به عنوان قدیمی ترین کارگاه متمرکز و با تعداد ۱۵۰-۱۴۰ دستگاه در شیراز مشغول به تولید و بافت فرش بهارلو بوده است و نیز پژوهش محققانی نظیر دکتر پرهام که به یازده تخته فرش بافته شده در کارگاهی که توسط دو خان قشقایی و حدود ۱۰۰ سال پیش دایر شده بود اشاره داشت که با چند دلیل دیگر موجود در متن منجر به رد ادعای مذکور می گردد.

کلیدواژه ها:

تاریخ شفاهی ، فرش دستباف ، قالی عشایری ، قالی روستایی ، عشایر فارس