تحولات دیوان قضایی و تاثیر آن بر وضعیت و جایگاه قضات؛ از اوایل خلافت عباسی تا تسلط آل بویه بر بغداد (۳۳۴۱۳۲ق)

در دیوان قضایی دولت عباسی دو بخش مجزا وجود داشت؛ سازمان قضا که با نظارت قضات اداره می شد و دیوان مظالم که شخص خلیفه و در مواردی نایبان او، متولی آن بودند. گرچه به ظاهر وظایف و حوزه فعالیت هر کدام به طور مشخص تعریف شده بود، اما مطالعه منابع تاریخی این دوره، دگرگونی ها و تحولات بسیار در این دیوان را نشان می دهد، تحولاتی که به نوبه خود، تحول و تغییر در جایگاه، نقش، وظایف و اختیارات و به طور کلی وضعیت قضات را در پی داشته است. از جمله تحولات و تطورات دیوان قضایی عباسیان: برخی فرصت های قضات برای ایفای نقش در نظام اداری، پیدایش منصب قاضی القضاتی، نقش آفرینی در امور سیاسی، محدود شدن وظایف قاضی القضاتی و در نهایت منسوخ شدن این منصب و موارد دیگر می باشد. این پژوهش بر آنست تا با روش توصیفی تحلیلی و به استناد منابع و مآخذ تاریخی، به بررسی آن پرداخته و سپس تغییرات متاثر از آن را در وضعیت قضات در ساختار سیاسی و اداری حکومت عباسی واکاوی نماید.

کلیدواژه ها:

Keywords: Abbasid Caliphate ، Juridical Divan ، Judges ، supreme judge ، Divan of the maẓālim ، واژه های کلیدی: خلافت عباسی ، دیوان قضا ، قضات ، قاضی القضات ، دیوان مظالم.