تعیین حریم کیفی ناحیه ای و نقطه ای آبخوان دشت زرقان در استان فارس

دراین پژوهش ابتدا آبخوان دشت زرقان از نظر هیدرولیکی و پخش و انتشار آلودگی مدلسازی عددی گردیده و مدل تهیه شده پس از واسنجی و صحت سنجی برای پیشبینی کمی و کیفی جریان آب در آبخوان مزبور بکار رفته است. نتایج کالیبراسیون، نشان دهندهی کاهش هدایت هیدرولیکی آبخوان از شمال غربی به جنوب شرقی (۱۶۷۰m/d تا ۸۵m/d) می باشد. به نظر میرسد که این کاهش به دلیل تفاوت در دانه بندی خاک و نوع محدوده که آبرفتی است یا کوهستانی می باشد. همچنین کانتورهای هد هیدرولیکی که جهت جریان آب زیرزمینی را نشان میدهند با جریان آب سطحی در رودخانه کر و سیوند که در مرز منطقه بیضا و زرقان با منطقه مرودشت و خرامه قرار دارد هماهنگی دارند. سپس حریم کیفی (WHPA) آبخوان دشت، با استفاده از ۳ روش شعاع ثابت محاسبه شده، شکل های متغیر ساده شده و روش نرم افزاری (بااستفاده از PMWIN ) تعیین شده است. حریم کیفی نقطه ای برای یک مجموعه چاه براساس درجه اهمیت،
نوع بهره برداری و وضعیت آلاینده های موجود در منطقه و حریم کیفی ناحیه ای بر اساس مراکز مهم دشت نظیر شهر زرقان و آبخوان آهکی مجاور تعیین شده اند. همچنین در بخش مدلسازی عددی کیفی، به بررسی آسیب پذیری و حریم کیفی آنالیت های مختلف در دشت پرداخته شده است. در این راستا، در گام اول نمونهبرداری از ۵ حلقه چاه آبرفتی انجام گرفت و نمونه ها برای آنالیتهای فلزات سنگین مس، کادمیوم، سرب، آرسنیک، آنیون نیترات و آنالیت مجموع هیدروکربن های نفتی آنالیز شدند. در گام دوم، لایههای رستری نقشه تغییرات مکانی غلظت آنالیت ها در محدوده آبخوان بیضا- زرقان در محیط نرم افزار ArcGIS۱۰.۲ ، تهیه گردید. درنهایت به منظور تهیه نقشه پتانسیل آسیب پذیری آبخوان از سه روش DRASTIC ، SINTACS و تحلیل سلسله مراتبی (AHP ) استفاده شده و مناطقی که حساسیت بیشتری نسبت به آلودگی دارند، مشخص شده اند. بطور کلی، نتایج نمونه برداری های فلزات سنگین نشان میدهد که غلظت آنها در
اغلب نقاط دشت از حد مجاز بیشتر می باشد. احتمالا وجود این آنالیت ها در آبهای زیرزمینی این آبخوان به دلیل فعالیت واحدهای صنعتی و پالایشگاهی میباشد. نتایج نمونه برداری و تعیین غلظت آنالیت "مجموع هیدروکربن های نفتی"، نشان میدهد که حداکثر و حداقل غلظت مجموع هیدروکربنهای نفتی به ترتیب برابر با ۰/۰۰۹ (نمونه W۵) و ۰/۰۰۵ (نمونه W۷) میلیگرم بر لیتر میباشد. همچنین حریم سطح ۱ این آنالیت به طور پراکنده در بخش های مختلف آبخوان خصوصا نواحی شمالی و جنوبی قابل تشخیص می باشد. غلظت مجموع هیدروکربنهای نفتی با نزدیک شدن به جنوب غرب آبخوان (در مجاورت پالایشگاه شیراز) افزایش می یابد و احتمالا عامل ورود هیدروکربن های نفتی به آبخوان زرقان همین تاسیسات پالایشگاهی میباشد. این پژوهش پیشنهاد می کند برنامه ریزی های آتی و آمایش سرزمین از دادن مجوز به صنایعی که آلاینده می باشند و مجوز کاشت محصولات کشاورزی با توجه به حریمه ای ناحیه ای سطح ۱ هر آنالیت خودداری شود.

کلیدواژه ها:

دشت بیضا- زرقان ، آب زیر زمینی ، تعیین حریم کیفی ، آلودگی آبخوان ، نقشه پتانسیل آسیب پذیری آبخوان