تعیین میزان بهینه برداشت از منابع آب زیرزمینی دشت ممنوعه سرخس

برداشت بهینه یا پایدار یک حوضه آب زیرزمینی به صورت نرخی تعریف می گردد که به صورت دائمی تحت شرایط بهرهبرداری مشخص و بدون ایجاد نتایج ناخواسته نظیر کاهش منابع آبی، ایجاد شرایط غیر اقتصادی پمپاژ، تخریب کیفیت آب زیرزمینی، تداخل با حقابههای موجود و فرونشست زمین ناشی از پایین افتادن سطح آب زیرزمینی قابل برداشت میباشد. هرگونه برداشت مازاد بر برداشت پایدار منجر به اثرات منفی چشمگیری بر محیط زیست، اجتماع یا شرایط اقتصادی خواهد شد. به دلیل عدم وجود حل مستقیم و آسان معادلات ارائه شده جهت تخمین برداشت پایدار، اغلب به یک مدل عددی کالیبره شده نیاز میباشد. خروجی بیلان جرمی مدل عددی، ابزار مستقیمی برای تصمیمگیری در مورد میزان برداشت پایدار مجاز حوضه میباشد.
دشت سرخس در شمالشرق استان خراسان رضوی و در مجاورت کشور ترکمنستان واقع شده است. با توجه به روند رو به رشد استحصال آب از این آبخوان به دلیل توسعه کشاورزی و همچنین خشکسالی های اخیر فشار بر آبخوان افزایش یافته که از پیامدهای آن کاهش ذخیره استاتیک آبخوان بوده است. از طرف دیگر با احداث سد دوستی عم ا لا سیلابهای ورودی هریرود به دشت سرخس محدود شده که این موضوع افت بیشتر سطح آب زیرزمینی در بخشهای مختلف بهویژه بخش شمالی آبخوان را در پی داشته است. کاهش مقدار و تغییر در کیفیت منابع آب زیرزمینی از جمله اثرات کمی و کیفی افت سطح آب زیرزمینی بوده است. نظر به اهمیت منابع آب زیرزمینی در این دشت مرزی، تعیین حد مجاز و بهینه برداشت از منابع آب زیرزمینی در راستای مدیریت بهینه این منبع اقتصادی ارزشمند در استان خراسان رضوی ضروری بوده و لذا به عنوان هدف تحقیق حاضر درنظر گرفته شده است. بدینمنظور پس از بررسی هیدروژئولوژیکی آبخوان و تهیه مدل مفهومی آن، مدل عددی آبخوان با استفاده از برنامه کامپیوتری مادفلو تهیه شده و میزان برداشت پایدار از آبخوان تعیین شده است. مطابق نتایج مدل عددی
میزان برداشت پایدار از آبخوان سرخس حدود ۲۴۵ میلیون مترمکعب در سال برآورد شده که معادل حدود ۸۰ درصد برداشت فعلی از آبخوان میباشد. بنابراین لازم است برای جلوگیری از تهی شدگی  بیشتر آبخوان میزان برداشت از آن حداقل ۲۰ درصد کاهش یابد. کاهش برداشت از آبخوان از حدود ۳۰۷ میلیون متر مکعب در سال در شرایط فعلی به برداشت پایدار حدود ۲۴۵ میلیون متر مکعب در سال، ضمن کاهش ذخیره منفی آبخوان به صفر، پایداری در تغییرات زمانی سطح ایستابی آبخوان را منجر خواهد شد.