بررسی ترکیب های شیمیایی اسانس بومادران البرزی (Achillea millefolium L. subsp. elbursensis) از رویشگاه و مزرعه

شناسه دیجیتال (DOR):۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۹۰۵.۱۳۹۸.۳۵.۱.۹۳.۱.۱۵۷۶.۳۲ جنس بومادران (Achillea) در ایران ۱۹ گونه گیاه علفی، چندساله و بیشتر معطر دارد. این جنس از خانواده کاسنی دارای خصوصیات گیاهی پیچیده ای است. کامازولن ترکیب عمده موجود در اسانس گل و برگ Achilleamillefolium L. subsp. elbursensis گزارش شده که در صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی و دارویی کاربرد دارد. با توجه به اینکه این زیرگونه انحصاری ایران است و در مورد کشت این گونه هیچ تحقیقی انجام نشده است، مطالعه مقدماتی در مورد نحوه کشت و تاثیر آن بر روی مواد موثره انجام شد. بدین منظور، بذر گیاه بومادران البرزی در مهرماه ۱۳۹۵ از تنها رویشگاه آن در دیزین جمع آوری شد. در ابتدای اسفندماه در گلخانه کشت گردید و اواسط فروردین ۱۳۹۶ گیاهچه ها به مزرعه منتقل شدند. در مردادماه بوته ها گل داده و اندام هوایی برای استخراج اسانس در دو سال متوالی جمع آوری شدند. برای مقایسه با نمونه های طبیعی، اندام هوایی بومادران در مردادماه ۱۳۹۶ در مرحله گلدهی از دیزین جمع آوری شد. اندام های گیاه شامل برگ و گل آذین در آزمایشگاه خشک و به وسیله آسیاب پودر شدند. روغن های اسانسی به روش تقطیر با آب بدست آمد و توسط GC-FID و GC/MS مورد تجزیه قرارگرفتند. بازده (وزنی/وزنی) اسانس آبی رنگ برگ و گل آذین بومادران رویشگاه به ترتیب ۰.۱۱% و ۰.۵۳% و بومادران کشت شده به همان ترتیب در سال ۱۳۹۶ برابر ۰.۲۸% و ۰.۵۰% و در سال ۱۳۹۷ برابر ۰.۲۶% و ۱.۳۰% بود. کامازولن به عنوان بیشترین درصد ترکیب اسانس برگ و گل آذین بومادران رویشگاه به ترتیب ۵.۷% و ۵۲.۵% بود. مقدار آن به همان ترتیب در نمونه های بومادران کشت شده سال اول ۵۰.۶% و ۶۷.۱% و در سال دوم ۵۹.۶% و ۷۱.۳% بود. کاریوفیلن الکل، کاریوفیلن اکساید، کامفور، بورنئول و بتا-اودسمول دیگر ترکیب های شاخص بودند. کامازولن یک ترکیب مهم و اساسی در این گونه است که در تمام اندام هوایی نمونه کشت شده وجود داشت، در حالی که فقط در گل آذین نمونه رویشگاه یافت شد.

کلیدواژه ها:

Achillea millefolium L ، اسانس ، ترکیب های شیمیایی ، کامازولن ، کشت