بررسی راهکارهای اصلاح الگوی مصرف آب کشاورزی با تعیین توابع تولید آب- شوری- عملکرد در دشت بیرجند

بخش کشاورزی با ۹۱ درصد بزرگترین و مهمترین مصرف کننده آب در کشور به شمار می رود. کارشناسان معتقدند که مدیریت فعلی منابع آب کشور مناسب نبوده و موجب شده تا طی سالهای اخیر شاهد کاهش کمی و کیفی منابع آب های زیرزمینی و نیز کاهش سطح زیرکشت کشاورزی خصوصا در دشت بیرجند باشیم. لذا شایسته است توسط مسئولان ، توجه خاصی به اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی گردد تا بتوان از این آب صرفه جویی شده در بخش شرب و صنعت استفاده بهینه نمود، مضاف بر اینکه پیش نیاز جهاد اقتصادی، اصلاح الگوی مصرف در سطح کل جامعه است و در صورتیکه این دو اصل رعایت شود می توان آینده روشنی را برای تولید ملی در کشور متصور شد. سامانه های آبیاری می بایست علاوه بر تخصیص بهینه منابع آب و خاک موجود، سودآور نیز باشند. لذا با این دیدگاه و در راستای دسترسی به راهکارهای اصلاح الگوی مصرف آب در خراسان جنوبی اقدام به اجرای طرح آزمایشی نمودیم . قالب طرح آزمایشی کرتهای خرد شده بصورت فاکتوریل با سه سطح شوری آب آبیاری بعنوان کرتهای اصلی و دو رقم گندم و چهار سطح آبیاری، به عنوان کرت های فرعی در سه تکرار اجراء و سپس داده های عملکرد را بر اشکال مختلف توابع تولید (خطی ساده، خطی لگاریتمی، درجه دوم و متعالی) برازش داده و تابع بهینه تولید را برای هر رقم گندم تعیین نمودیم. و در نهایت اقدام به رسم منحنی های هممحصول برای دو رقم گندم مورد آزمایش در شرایط مختلف شوری و سطوح متفاوت آبیاری نمودیم. نتایج ارزیابی اعتبار توابع تولید بدست آمده برای ارقام گندم نشان داد که توابع تولید درجه دوم برای هر دو رقم گندم، نسبت به سایر توابع، از برتری نسبی برخوردارند و به عنوان توابع بهینه تولید در منطقه، قابل توصیه می باشند. در نهایت با
توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، راهکارهای عملی در راستای اصلاح الگوی مصرف آب کشاورزی به شرح زیر پیشنهاد گردید: ۱- صرفه جویی در مصرف آب با اعمال کم آبیاری و بکارگیری آب صرفه جویی شده در سطح کاشت بیش تر، که در نهایت منجر به افزایش عملکرد به ازاء واحد حجم آب می گردد. ۲- استفاده از آب های لب شور و شور به عنوان یک
منبع تامین آب کشاورزی در مناطق خشک و تدوین استانداردهای جدید برای استفاده از این آبها و اختصاص آب های با کیفیت مناسب تر به بخش شرب. ۳- تعیین توابع تولید گیاهانی که در تناوب کاشت منطقه قرار دارند و بهینه سازی مصرف آب توسط این توابع. ۴- تعیین نرخ واقعی کمی و کیفی آب در هر منطقه. ۵- استفاده از تکنیک های اختلاط آب شور و شیرین و یا آبیاری متناوب با آب شور و شیرین جهت کاهش اثرات شوری. ۶- تعیین گیاهان مقاوم به شوری و خشکی و قرار دادن این گیاهان در تناوب کاشت منطقه. ۷- توسعه مدل های رایانه ای موجود در خصوص استفاده از تکنیک های توام شوری و کم آبیاری در منطقه در راستای استفاده بهینه از منابع آب.