تعیین مهم ترین پارامترهای تاثیرگذار بر میزان رواناب شهری با استفاده از مدل SWMM (مطالعه موردی: شهر مشهد، منطقه ۹)

     با توجه به رشد سریع شهرسازی و شهر­نشینی در ایران، مشکلاتی از جمله آب­گرفتگی معابر سطح شهر، انتشار آلودگی های زیست محیطی و خطرات ناشی از گسترش سیلاب به واسطه عدم وجود سیستم زهکشی مناسب و نابسامانی کانال­ ها و مسیل­ ها از معضلات اساسی بسیاری از حوزه های شهری ایران به شمار می­ آیند، که شهر مشهد نیز از این قائده مستثنی نبوده ­است. هدف از انجام تحقیق حاضر تعیین مهم ترین پارامترهای تاثیرگذار (درصد اراضی نفوذ ناپذیر، ضریب زبری مانینگ مناطق نفوذناپذیر، ضریب زبری مانینگ مناطق نفوذپذیر، عرض معادل، ارتفاع ذخیره مناطق نفوذناپذیر، ارتفاع ذخیره مناطق نفوذپذیر، شیب زیرحوزه و درصد مناطق نفوذناپذیر بدون ذخیره سطحی) بر ایجاد رواناب در منطقه ۹ شهر مشهد و ارزیابی عملکرد مدل SWMM می­ باشد. در تحقیق حاضر برای شبیه­ سازی رواناب و مشخص کردن نقاط حساس به آب­گرفتگی از مدل SWMM استفاده گردید. برای تعیین زمان تداوم رگبار طراحی، زمان تمرکز حوزه با مساحت ۷۴/۴۱ کیلومتر مربع محاسبه و تداوم رگبار طرح برابر زمان تمرکز حوزه در نظر گرفته شد. با انجام آنالیز حساسیت مشخص شد از بین ۸ پارامتر استفاده شده بیشترین تاثیر را درصد مناطق نفوذناپذیر روی میزان دبی اوج دارد بعد از این به ترتیب پارامتر ضریب زبری مانینگ در مناطق نفوذ پذیر، عرض معادل، شیب، ارتفاع ذخیره در مناطق نفوذ ناپذیر و مناطق نفوذ ناپذیر بدون ذخیره سطحی در رتبه بعدی قرار داشته­ اند. نتایج حاصل از واسنجی مدل نشان داد که شبیه سازی چهار واقعه بررسی شده انطباق خوبی دارد که مقدار NS برای وقایع بیشتراز ۵/۰ می­باشد. نتایج ارزیابی مدل SWMM کارایی و دقت مدل را با مقدار NS بالاتر از ۵/۰ تایید می­ کند. همچنین مقادیر RMSE برای  وقایع شبیه سازی حاصل از واسنجی و ارزیابی مدل SWMM به ترتیب برابر ۶/۰، ۶۵/۰، ۵۸/۰ و ۹۱/۸۰ و ۶۱/۰ و ۱۴/۱ شد، که نشان دهنده نتایج قابل قبول مدل است. در نتیجه می توان گفت انطباق خوبی بین رواناب شبیه سازی شده و مشاهده ای وجود دارد و این می تواند نشان دهنده این باشد که مدل SWMM دقت مورد نیاز برای شبیه سازی رواناب شهری را دارد و می توان از این مدل برای طرح های مدیریت رواناب شهری و طراحی شبکه زهکشی رواناب شهری با تعیین اثرات مهم ­ترین پارامترهای تاثیرگذار بر میزان رواناب شهری در منطقه مورد مطالعه استفاده نمود.    

کلیدواژه ها:

Urban runoff ، SWMM model ، Sensitivity analysis ، Calibration ، Validation ، Time of Concentrati ، آنالیز حساسیت ، ارزیابی مدل ، رواناب شهری ، زمان تمرکز ، کالیبراسیون ، مدل SWMM