شناسایی مناطق بحرانی و ارزیابی بهترین راهکارهای مدیریتی در راستای کنترل بار مواد مغذی حوزه رودخانه ی دز با استفاده از مدل SWAT

   استفاده از بهترین راهکارهای مدیریتی (BMPs) روشی مناسب برای کنترل آلودگی در خروجی حوزه ­ها می­ باشد که البته اعمال این راهکارها مستلزم صرف هزینه است. به ­همین جهت اولویت­ بندی این راهکارها (بالاخص در مناطقی که با کمبود منابع مواجه است) برحسب میزان کاهش آلودگی، و اعمال آن­ها در مناطق بحرانی حوزه به کارایی و کفایت این روش­ها کمک شایانی خواهد کرد. در این تحقیق مدل مفهومی SWAT با استفاده از داده ­های بلندمدت هواشناسی، سد، مدیریتی کشاورزی و آبدهی رودخانه دز، به­ عنوان مدل شبیه ­ساز حوزه انتخاب شده است. نتایج واسنجی و صحت ­سنجی مدل SWAT بیانگر قابل اعتمادبودن این مدل جهت شبیه­ سازی حوزه­ ی آبریز دز می ­باشد. این نتایج برای دبی، فسفر کل و نیترات کاملا رضایت­ بخش بوده ولی برای رسوب چندان مناسب نبوده است. همچنین تفکیک پارامترهای موثر بر متغیرها با توجه به زیرحوزه ­های موثر بر هر ایستگاه پایش بر روی کیفیت نتایج واسنجی و صحت ­سنجی ­مطلوب بوده است. بررسی نتایج واسنجی مدل در سال­های نرمال، ترسالی ­ها و خشکسالی­ ها حاکی از اعتماد بیشتر به نتایج مدل در ترسالی­ ها می ­باشد. شناسایی مناطق بحرانی نیز با روش شاخص تکی بر پایه ­ی میزان بار آلودگی تولیدشده منطقه و همچنین سه شاخص ترکیبی انجام شده است. در نهایت راهکار فیلتراسیون گیاهی موثرترین روش در کاهش عناصر وابسته به عنصر نیتروژن و راهکار افزایش قطر D۵۰ ذرات نیز موثرترین روش در کاهش عناصر وابسته به عنصر فسفر می ­باشد. زیر حوزه ­ی پایین ­دست شهر دزفول که علاوه ­بر فعالیت­های کشاورزی عمده، پساب کارخانه نیشکر نیز به آن ریخته می ­شود به ­عنوان بحرانی­ ترین زیر حوزه شناسایی شده است.

کلیدواژه ها:

Best Management Practices ، Combined Index of Critical Areas ، Nitrate and Total Phosphorus Load ، Sediment Load ، بار رسوب ، بار نیترات و فسفر کل ، بهترین راهکارهای مدیریتی ، شاخص ترکیبی نواحی بحرانی