بررسی برهان های ایستادگی اجتماعی آب بران کشاورزی در برابر پرداخت عوارض و آب بها در زمین های پایاب شبکه آبیاری و زهکشی دالکی و ارایه راهکارهای مناسب

در استان بوشهر، سه شبکه آبیاری و زهکشی وجود دارد که شامل شبانکاره، دالکی و اهرم هستند که به ترتیب در پایین دست سدهای انحرافی شبان کاره، سرقنات و اهرم قرار گرفته اند. زمین های پایاب شبکه ی دالکی برابر ۸۷۰۰ هکتار است که الگوی کشت غالب آن، نخل است. شبکه ی آبیاری و زهکشی دالکی، در برگیرنده ی ۲۳ روستا و ۶۱۸۸ حقابه بر است. تجربه مربوط به طرح های توسعه ی منابع آب در ایران نشان می دهد که گرفتن آب بها همواره با ایستادگی اجتماعی روبرو بوده است. دو وجه مهم پژوهش حاضر، بررسی بررسی برهان های ایستادگی اجتماعی آب بران کشاورزی در برابر پرداخت عوارض و آب بها در زمین های پایاب شبکه آبیاری و زهکشی دالکی و ارایه راهکارهای مناسب بوده است. نظریه ی کنش  (TRA) که توسط فیش بین و آجزن (۱۹۷۵) مطرح شده است یک مدل روانشناسی اجتماعی است که عوامل موثر بر رفتار ها را هم به وسیله نگرش فرد و هم هنجار ذهنی رفتار مورد توجه قرار می دهد و مبنای نظری این پژوهش را تشکیل می دهد. برای انجام این پژوهش از روش پژوهش پیمایشی۱ از نوع مقطعی استفاده شده است که از نوع پژوهش های توصیفی است. اطلاعات لازم برای انجام این پژوهش، از طریق توزیع پرسش نامه در تابستان ۱۳۸۷ جمع آوری شد. حجم نمونه بر پایه جدول تعیین حجم نمونه ی کرجسی و مورگان (۱۹۷۰) و فرمول حجم نمونه ی کوکران، تعداد ۳۸۴ نفر برآورد شد. سپس با توجه به تعداد بهره برداران کشاورزی هر روستا، به روش نمونه گیری سهمیه ای پرسش نامه ها پر شد. متغیرهای پژوهش شامل ۳ متغیر وابسته (ایستادگی اجتماعی در برابر پرداخت آب بها)، ۲ متغیر میانجی (نگرش نسبت به مشارکت و هنجار ذهنی) و تعداد  ۱۲ متغیر مستقل بوده است. نتایج نشان داد که چنان چه آب کافی در شبکه وجود داشته باشد و نحوه توزیع آن نیز اصلاح شود و همزمان فصل مناسبی (پاییز) برای دریافت آب بها تعیین شود، از ایستادگی آب بران در برابر پرداخت آب بها و حتی افزایش آن کاسته می شود. آگاهی افراد در خصوص مسایل مربوط به پرداخت حقابه در حد متوسط است. شرایط اجتماعی بهره برداران نشان دهنده انسجام اجتماعی نزدیک به متوسط در محدوده شبکه دالکی است و تعداد مختلف افراد خانوار تاثیری بر تصمیم گیری آنان در رابطه با پرداخت آب بها ندارد. افراد دارای سن بالاتر در مقایسه با افراد کوچکتر، تمایل بیشتری به پرداخت آب بها دارند. از آن جا که بیش از ۸۰ درصد بهره برداران مورد مطالعه دارای سن بیش از ۴۰ سال دارند، بدین ترتیب میان سالی جمعیت جزو قابلیت های اجتماعی منطقه برای جلب مشارکت بهره برداران در پرداخت آب بها است. پس برای جلب مشارکت آب بران در پرداخت آب بها، بهتر است عواملی که موجب افزایش اعتماد به اداره آب، افزایش آگاهی و افزایش دامنه روابط اجتماعی بهره برداران می شود را تقویت کرد.