کانی شناسی و مقایسه شیمی تورمالین در رگه های کوارتز-تورمالین با میزبان گرانیتوئید و متاپلیت در منطقه شاهکوه (شرق ایران): رهیافتی برای بررسی امکان کانه زایی قلع

باتولیت گرانیتی شاهکوه (جنوب بیرجند) با ترکیب مونزوگرانیت و سینوگرانیت در کرانه شرقی قطعه لوت قرار دارد و بیشتر شامل پلاژیوکلاز، ­فلدسپار قلیایی و کوارتز همراه با بیوتیت و تورمالین است. بافت غالب واحد مونزوگرانیتی و سینوگرانیتی به ترتیب دانه­ای تا پورفیری و دانه­ای تا میکروگرافیک است. سنگ­های رسی دگرگونه (متاپلیتی) میزبان رگه­های کوارتز-تورمالین دارای بافت پورفیروبلاستیک هستند. تورمالین­های با میزبان متاپلیتی در گستره سری دراویت و تورمالین­های قلیایی قرار دارند، در حالی­که تورمالین­های با میزبان گرانیتوئید از نوع شورلیت هستند. وجود ویژگی­هایی چون بالاتر بودن مقدار Mg نسبت به Fe، پایین بودن مقدار Fe/(Fe+Mg)، مقادیر پایین Al، تمایل بردارهای تهی­شدگی از عناصر قلیایی و پروتون­زدایی به سمت خارج و مقادیر FeO/(FeO+MgO) کمتر از ۶/۰ در رگه­های تورمالین­دار­ با میزبان متاپلیتی، بیان­کننده واکنش سیال- سنگ در یک سامانه باز دور از توده گرانیتوئیدی و خاستگاه ماگمایی- گرمابی است. همچنین ویژگی­هایی مانند بالا بودن نسبت Fe/(Fe+Mg)، نبود منطقه­بندی و نزدیک بودن به توده گرانیتوئیدی در رگه­های تورمالین­­دار با میزبان گرانیتوئیدی، نشان­دهنده جدایش سیال پنوماتولیکی دربردارنده بور(B) از ماگمای گرانیتی و نزدیک بودن آن به خاستگاه سیال دارای بور است. نتایج تجزیه قلع در برخی از واحد­های سنگی منطقه شاهکوه نشان می­دهد که کانه­زایی قلع و تا حدی تنگستن (بیش از ۵۰۰ گرم بر تن) در رگه­های کوارتز-تورمالین واقع در شمال و شمال­ غربی منطقه مورد بررسی تمرکز دارند که تا عیار اقتصادی (۴۵۰۰ گرم بر تن) در کانسار­های پر­عیار قلع فاصله دارد.      

کلیدواژه ها:

Quartz-tourmaline veins ، Tourmaline chemistry ، Shah-kuh ، hydrothermal ، Tin and Tungsten. ، رگه های کوارتز- تورمالین ، شیمی تورمالین ، شاهکوه ، گرمابی ، قلع و تنگستن.