جایگاه فلسفه و کلام در مفهوم سازی خدا نزد نصیرالدین طوسی

در فلسفه و کلام اسلامی خدا با اسامی مختلفی خوانده می شود و مفاهیمی که برای اسم خاص خدا به کار می رود در آنها متفاوت است. نصیرالدین طوسی در میانه فیلسوفان و متکلمان قرار گرفته و نگاهش به مسئله خدا نیز بهره گیری از هر دو دیدگاه فلسفی و کلامی است. او از «صانع»، «خالق»، «باری»، «الله» و نیز «واجب الوجود» برای اسم خدا استفاده کرده است که از حیث مفهومی با هم متفاوت اند. پرسش ما در این نوشتار آن است که: مفاهیم به کاررفته در اندیشه نصیرالدین طوسی برای خدا تا چه حد کلامی یا فلسفی است؟ آیا در مفهوم سازی خدا فلسفه را کلامی، یا کلام را فلسفی کرده است؟ در این نوشتار در سه ساحت «ساختار صوری»، «محتوایی»، و «روش شناسی» مفهوم سازی خدا نزد نصیرالدین طوسی را بررسی می کنیم. در ساختار صوری، تمرکز بر نحوه مباحث در آثار وی و تاثیر آن بر مفهوم سازی خدا در اندیشه او است؛ در ساختار محتوایی، بیشتر به خود مفهوم «خدا» و مختصات آن در کلام و فلسفه و تاثیرپذیری نصیرالدین طوسی از کلام و فلسفه در مفهوم سازی خدا توجه داریم. سرانجام، در ساختار روشی، تاکید بر روش نصیرالدین طوسی در بررسی مسئله خدا است و این روش را در نحوه اثبات وجود خدا، و نیز تبیین صفات خدا بررسی می کنیم. در ضمن آن، جایگاه کلام و فلسفه در مفهوم سازی خدا روشن می شود. نصیرالدین طوسی متکلمی است که کلام را فلسفی کرده است؛ از حیث مفهومی که برای خدا برگزیده و در اثبات وجود خدا و بیان صفاتش، نگاه غالب فلسفی را می یابیم.

کلیدواژه ها:

صانع ، باری ، خالق ، واجب الوجود ، خدا