بررسی روند تغییرات پوشش محدوده بلافصل تالاب انزلی به کمک تکنیک های سنجش از دور و چارچوب مفهومی DPSIR

سابقه و هدف: در طی چند دهه گذشته، فعالیت­ های انسانی تاثیرات چشمگیری بر تالاب­ های ساحلی در سراسر جهان داشته است. تالاب انزلی یکی از ۱۸ تالاب ایران و دارای اهمیت بین المللی در کنوانسیون رامسر است. این اکوسیستم بی نظیر جهان با تنوع اکولوژیکی بالا به دلیل عواملی همچون آلاینده ­ها، رسوب گذاری، توسعه غیرمجاز زیرساخت ­های شهری، برداشت بیش از حد از منابع تالاب، گونه ­های مهاجم و تغییرات کاربری در معرض تهدید است. در این تحقیق، با استفاده از مدل "نیرومحرکه-فشارها-وضعیت-اثرات-پاسخ ­ها (DPSIR)" و داده­ های جمع آوری شده از تالاب ساحلی انزلی، تغییرات ساختاری و عملکردی آن در فاصله زمانی ۱۹۹۴تا ۲۰۱۸ را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم. مواد و روش­ها: از تصویرهای ماهواره لندست ۵ و ۸ سنجنده­های TM و OLI مربوط به سال­ های ۱۹۹۴، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۸ استفاده گردید. نقشه ­های پوشش زمین برای سال­ های یاد شده در ۵ طبقه پیکره آبی، زمین تالابی، گیاهان تالابی، مرتع و کشاورزی به کمک طبقه ­بندی نظارت شده با الگوریتم حداکثر احتمال در نرم افزار ENVI۵.۳ تهیه شد. آشکارسازی تغییرات به ­منظور بررسی وضعیت در حال حاضر تالاب انجام شد و سپس از چارچوب مفهومی نیرومحرکه-فشار-وضعیت-اثر-پاسخ (DPSIR) جهت تعیین روابط میان فعالیت ­های انسانی و محیط ­زیست و توصیف مشکلات محیط  ­زیستی استفاده گردید. نتایج و بحث: طبق نتایج در بازه زمانی اول(۱۹۹۴-۲۰۰۸) پیکره آبی بیشترین تغییرات مساحت را با کاهش ۷.۶۳ درصد داشته است که در این تغییرات طبقه گیاهان تالابی بیشترین سهم را داشته بطوری­که ۹۸/۱۰۴۵ هکتار از پیکره آبی به گیاهان تالابی تبدیل شده است. پس از آن زمین تالابی با افزایش ۳.۸۴ درصد در رتبه دوم قرار دارد. در بازه زمانی دوم (۲۰۰۸-۲۰۱۸) پیکره آبی همانند دوره قبل با کاهش ۱۴.۱۹ درصد بیشترین تغییر را در این دوره داشته است. در کل دوره مطالعاتی از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۸ پیکره آبی از ۴۷۴۹ هکتار در سال ۱۹۹۴ به ۱۰۴۲ هکتار در سال ۲۰۱۸ رسیده که بیشترین تبدیل به طبقه گیاهان تالابی بوده است. مساحت کاربری­ های زمین تالابی، گیاهان تالابی، مرتع و کشاورزی به ترتیب ۱۰.۹۲%، ۰.۷۸%، ۴.۸۴% و ۵.۶۶% افزایش یافته ­اند. نتایج ارزیابی صحت نقشه­ ها نشان می­دهد صحت کلی برای سال ۲۰۱۸، ۹۶.۳۱%، سال ۲۰۰۸، ۹۴.۱۴% و برای سال ۱۹۹۴، ۹۰.۲۹ % و ضریب کاپا به ترتیب ۰.۹۴، ۰.۹۲ و ۰.۸۷ است. همچنین نیرومحرکه­ های مورد نظر در این تحقیق افزایش جمعیت، صنایع و گردشگری می­ باشند. نتیجه گیری: روند تغییرات در تالاب انزلی در ابتدا بصورت توالی طبیعی است و سپس منشا انسانی پیدا می­کند. بطوریکه از مساحت مخزن آبی کاسته و به پوشش ­های گیاهان تالابی و زمین تالابی و در نهایت به زمین ­های کشاورزی افزوده می­شود و کودهای شیمیایی و آفت­کش ­های مورد استفاده در کشاورزی همراه با فاضلاب خانگی، صنعتی از طریق رودخانه­ ها به تالاب انزلی وارد می ­شود که باعث خوراکوری تالاب شده و بدین طریق روند نابودی تالاب را تسریع می­ نمایند، برای حفاظت از این تالاب بین المللی نیاز به مشارکت مردمی، آموزش و فرهنگ­سازی در سطح حوزه می­باشد.

کلیدواژه ها:

تالاب انزلی ، تغییرات کاربری ، DPSIR ، توالی طبیعی