طراحی الگوی برنامه درسی (آموزش) مهارت های همدلی در دوره متوسطه و ارزیابی اثربخشی آن

هدف: هدف مطالعه حاضر طراحی و ارزیابی الگوی برنامه درسی همدلی برای دانش آموزان دختر دوره تحصیلی متوسطه دوم بود. به این منظور ابتدا با بررسی، مطالعه و تحلیل مبانی نظری و دیدگاه صاحب نظران دو رشته ی مطالعات برنامه درسی و روانشناسی عناصر برنامه درسی همدلی به دست آمد، سپس میزان کاربردی بودن آن هم از دیدگاه متخصصان و هم در مقام اجرا و بین دانش آموزان مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش ها: طرح پژوهش حاضر از نوع آمیخته اکتشافی متوالی کیفی-کمی است که با روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی در بخش کیفی و روش پیشنهادی لاوشی (۱۹۷۵) و مطالعه نیمه آزمایشی و از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل در بخش کمی انجام شد. حوزه مورد مطالعه پژوهش در بخش کیفی متون و منابع موجود مرتبط در زمینه همدلی بود و نمونه گیری تا اشباع نظری ادامه یافت و برای استفاده از روش لاوشی (۱۹۷۵) اعضای پانل به روش نمونه گیری هدفمند از افراد خبره در همدلی انتخاب شدند و مورد مطالعه قرار گرفتند. در قسمت کمی جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان نی ریز بود که نمونه پژوهش ۶۰ نفر از این دانش آموزان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، انتخاب و به دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. جهت جمع آوری داده ها از مقیاس درجه بندی جولیف و فارینگتون (۲۰۰۶) و مقیاس درجه بندی دیویس (۱۹۸۳) استفاده شد. برای گروه آزمایش، آموزش همدلی در ۸ جلسه ۶۰ دقیقه ای برگزار شد در حالی که گروه کنترل هیچ گونه مداخله ای را دریافت نکرد.بحث و نتیجه گیری: الگوی پیشنهادی پژوهش برای برنامه درسی مهارت همدلی برای دانش آموزان ایرانی دوره متوسطه دوم به با تکیه بر نظریه روانشناسانی مانند راجرز و ادوین روچ در پنج قسمت موضوع، اهداف، رئوس محتوا، روش های تدریس و روش های ارزشیابی طراحی گردید و مشتمل بر چهار درس اصلی «مهارت های مقدماتی همدلی»، «پذیرش دیگران»، «گوش دادن پویا» و «درک دیدگاه دیگران» است که هر درس سرفصل های جداگانه ای دارد. در تدوین این الگو کارآمدترین راهکارها چون اجرای پانتومیم، ایفای نقش، نشان دادن بالغ بر صد عکس و تشخیص هیجان و تکالیف تمرینی و خلاق برای ایجاد رفتار همدلی به صورت عملی ارائه شد. علاوه بر این در الگو سعی شد جنبه جنسیت و بافت فرهنگی جنسیت در نحوه ابراز همدلی و کنش های متقابل مورد توجه قرار گیرد. نکته دیگر برنامه حاضر تخصصی بودن برنامه به سن خاص نوجوانی بود که مثال ها و تکالیف با محوریت دغدغه های دوره متوسطه ارائه گردید. نتایج ارزشیابی الگو براساس نظر متخصصان برنامه درسی و روانشناسی درباره الگوی طراحی شده، مناسب بوده و آن را تایید کرده است و هم چنین بعد از اجرای الگوی برنامه درسی آموزش همدلی افزایش معنادار در نمرات همدلی شناختی، عاطفی، دیدگاه گرایی، دغدغه های همدلانه و کاهش معنادار نمره آشفتگی شخصی در گروه آزمایش مشاهده شد؛ بنابراین براساس یافته های این پژوهش، آموزش همدلی در قالب الگوی برنامه درسی منجر به ایجاد مهارت های همدلی در دانش آموزان خواهد شد.

کلیدواژه ها:

الگوی برنامه درسی ، برنامه درسی همدلی ، آموزش همدلی