استراتژی بهینه تحقق عدالت فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری با استفاده از مدل ترکیبی (مطالعه موردی: شهر بناب)

عدم دسترسی عادلانه به خدمات شهری و توزیع نامتوازن آنها، از مسائل عمده­ای است که در فضاهای شهری کشور موجود است و این مساله، کیفیت زندگی ساکنین شهری را تحت تاثیر قرار داده است. هدف نوشتار حاضر، ارزیابی عدالت فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری در نواحی پنچ گانه شهر بناب از توابع استان آذربایجان شرقی می­باشد. روش تحقیق مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه آماری شامل نواحی پنج گانه شهر بناب بر اساس طرح جامع پیشنهادی شهر است که از طریق چهارده شاخص خدمات شهری مورد ارزیابی قرار گرفته است. گردآوری داده­ها به شیوه کتابخانه­ای و میدانی بوده و در تحلیل داده­ها از مدل­های TOPSIS، VIKOR، WASPAS و روش ترکیبی (ادغام)، برای بررسی چگونگی توزیع خدمات شهری در سطح نواحی شهر بناب بهره­گیری شده است. همچنین با استفاده از مدل برنامه­ریزی استراتژیک SOWT، عوامل درونی (نقاط قوت و ضعف)، و عوامل بیرونی (فرصت و تهدید) از طریق مطالعه اسناد و مدارک موجود و استفاده از نظرات سه گروه (خبرگان، نخبگان و اجتماع محلی) در قالب پرسشنامه جمع­آوری و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که تعادل فضایی بین پراکنش جمعیت و خدمات شهری در سطح نواحی بناب وجود ندارد. حدود       ۲۰ درصد از کل جمعیت در شرایط متعادل، ۲۰ درصد نسبتا متعادل و تقریبا ۶۰ درصد بقیه در شرایط نامتعادل بهره مندی از خدمات شهری به سر می­برند و با توجه به نتایج ماتریس های IFA و EFA، امتیاز عوامل درونی برابر با ۶۰۷/۲ و عوامل بیرونی ۷۴۶/۲ است که نشان می­دهد برای دستیابی به تعادل فضایی، لازم است از راهبرد تهاجمی (SO) استفاده­ نمود. به بیان دیگر، بهره مندی حداکثر از قوت­های موجود و مقابله با تهدیدهای پیشرو مناسب­ترین استراتژی برای شهربناب محسوب می­گردد. همچنین نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نیز نشان می­دهد که بین پراکندگی جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری، هیچ گونه رابطه معناداری وجود ندارد. بنابراین توسعه خدمات شهری در سطح نواحی، و توزیع متعادل این خدمات در بین نواحی شهر بناب ضروری به نظر می­رسد. 

کلیدواژه ها:

عدالت فضایی ، TOPSIS ، VIKOR ، WASPAS ، بناب