بررسی تاثیر اسید سالیسیلیک بر برخی صفات فیزیولوژیکی و عملکرد گیاه دارویی سیاهدانه (Nigella sativa L.) تحت رژیم های مختلف رطوبتی

سابقه و هدف: تنش خشکی یکی از مهم ترین عوامل مهم محدودکننده رشد گیاهان به شمار می رود. اسید سالیسیلیک یک ترکیب فنلی تولید شده توسط گیاه است که نقش مهمی در تنظیم فرایندهای مختلف گیاه دارد. تحقیقات نشان داده است که کاربرد خارجی اسید سالیسیلیک می تواند تحمل گیاه در برابر برخی تنش های غیرزنده از جمله تنش اسمزی، خشکی، شوری، ازن و اشعه ماورای بنفش را افزایش دهد. هدف از اجرای این پژوهش بررسی برهمکنش رژیم های مختلف رطوبتی و نحوه کاربرد اسید سالیسیلیک بر برخی پارامترهای فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و عملکرد دانه و تعیین مناسب ترین نحوه کاربرد اسید سالیسیلیک در گیاه سیاهدانه بود. مواد و روش ها: این پژوهش در زمستان و بهار سال ۹۷-۱۳۹۶ به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس اجرا شد. سطوح مختلف آبیاری در چهار سطح شامل: عدم آبیاری (دیم)، یک بار آبیاری در مرحله گلدهی، یک بار آبیاری در مرحله پر شدن دانه و انجام دو بار آبیاری به ترتیب در زمان گلدهی و پر شدن دانه و عامل اسید سالیسیلیک در سه سطح شامل: عدم مصرف اسید سالیسیلیک (شاهد)، پیش تیمار بذر با اسید سالیسیلیک (با غلظت ۵/۰ میلی مولار) و محلول پاشی اسید سالیسیلیک (به میزان ۵/۰ میلی مولار) مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از اعمال تیمارها صفاتی مختلف فیزیولوژیکی و زراعی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد اثرات برهمکنش آبیاری و اسید سالیسیلیک بر کلیه صفات مورد ارزیابی به جز عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. محلول پاشی اسید سالیسیلیک موجب افزایش میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز در تمام تیمارهای آبیاری گردید، در حالی که تاثیر معنی داری بر فعالیت آنزیم کاتالاز نداشت. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل کل (۳۲/۲۶ میلی گرم بر گرم وزن تر)، محتوای آب نسبی برگ (۴۴/۷۲ درصد) و عملکرد دانه (۱۳۲۹ کیلوگرم در هکتار) از تیمار محلول پاشی اسید سالیسیلیک در شرایط دو بار آبیاری حاصل شد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که کاربرد اسید سالیسیلیک به ویژه به صورت محلول پاشی برگی با فعال کردن سیستم آنتی اکسیدانی، بهبود وضعیت رطوبتی گیاه و محتوای کلروفیل در نهایت منجر به بهبود رشد و عملکرد مطلوب تحت تیمارهای مختلف رطوبتی گردید. از این رو می توان کاربرد محلول پاشی اسید سالیسیلیک را به عنوان راه کاری موثر در جهت تعدیل و کاهش اثرات تنش و تولید عملکرد مناسب در مناطقی که در معرض کمبود رطوبت هستند، معرفی نمود. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که کاربرد اسید سالیسیلیک به ویژه به صورت محلول پاشی برگی با فعال کردن سیستم آنتی اکسیدانی، بهبود وضعیت رطوبتی گیاه و محتوای کلروفیل در نهایت منجر به بهبود رشد و عملکرد مطلوب تحت تیمارهای مختلف رطوبتی گردید. از این رو می توان کاربرد محلول پاشی اسید سالیسیلیک را به عنوان راه کاری موثر در جهت تعدیل و کاهش اثرات تنش و تولید عملکرد مناسب در مناطقی که در معرض کمبود رطوبت هستند، معرفی نمود.

کلیدواژه ها:

آنتی اکسیدانت ، اسید سالیسیلیک ، سیاهدانه ، عملکرد دانه ، کمبود آب